Plasterk is bekend in Den Haag. In 2007 belandde hij als wetenschapper in de politiek toen hij in het kabinet Balkenende IV minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werd voor de PvdA.
In die eerste periode als minister was hij een opvallende verschijning. Met een brede hoed op liet hij zich vaak zien op feestjes, openingen en voorstellingen. Misschien net zo opvallend waren zijn optredens in de uitzendingen van omroep PowNed, waarin hij door presentator Rutger Castricum steevast 'Ome Roon' werd genoemd en vaak door hem op beeld stevig werd geknuffeld.
PvdA'ers schoten vaak direct in een kramp als zij de roze plopkap van de zender voor hun neus kregen. De inmiddels overleden oud-PvdA-minister Ella Vogelaar is daar het bekendste voorbeeld van. Plasterk wist er wel goed mee om te gaan. Of eigenlijk was het andersom: Castricum was goed met Plasterk.
"Bij Plasterk werkte dat inkapselen ook goed", zei Castricum in een interview uit 2021 met de Volkskrant over hun band. "Ik spreek hem nog wel eens, hij zegt dat de PvdA destijds niet wilde dat hij PowNed zou laten toetreden. Maar Ome Roon was ons goed gezind, en hij had een beslissende stem, als verantwoordelijk minister."
Van prominente gast naar toeschouwer
Als het kabinet in 2010 valt, gaat Plasterk twee jaar voor de PvdA in de Kamer zitten. Hij doet in 2012 nog een gooi naar het partijleiderschap van de sociaaldemocraten, maar eindigt achter de uiteindelijke winnaar Diederik Samsom. Als het tweede kabinet van Rutte aantreedt in 2012, wordt hij minister van Binnenlandse Zaken.
Het wordt wat stiller rondom Plasterk. Hij krijgt van binnen en buiten de PvdA steeds minder aandacht. Dat is bijvoorbeeld te zien tijdens een borrel op Prinsjesdag in 2017 van werkgeversclub VNO-NCW in Den Haag.
Plasterk staat in perscentrum Nieuwspoort in zijn eentje wat aan de zijkant. Hij lijkt eerder een toeschouwer in plaats van de prominente gast met veel aanspraak die de toenmalige minister op diezelfde borrel de afgelopen jaren was.
Eind 2017, na tien jaar politiek, verlaat Plasterk in relatieve stilte Den Haag. Hij krijgt na zijn vertrek geen rol van betekenis meer binnen de PvdA.
In een openhartig interview met de Volkskrant in 2016, aan het einde van zijn tweede ministerschap, is Plasterk kritisch op huidig GL-PvdA-leider Frans Timmermans.
Volgens Plasterk zou Timmermans in 2010 uit protest omdat hij het woordvoerderschap niet kreeg, niets hebben uitgevoerd in de fractie. "Echt, die heeft een half jaar niks gedaan. Ik vond het een rare vertoning. Iedereen was bezig", aldus Plasterk.
De twee partijgenoten hebben weinig contact gehad in de jaren erna. De relatie is nog steeds niet goed, getuige dit vinnige onderonsje tijdens een Kamerdebat over de formatie eerder dit jaar.
Columnist Plasterk moet niets hebben van GroenLinks en D66
In 2020 wordt Plasterk columnist voor De Telegraaf, waarin hij over politiek schrijft. Geen onbekend terrein voor hem, want voordat Plasterk de landelijke politiek inging was hij columnist voor de Volkskrant en bij het tv-programma Buitenhof.
Hoewel hij al 46 jaar lid is van de PvdA, wordt in zijn Telegraaf-columns duidelijk dat hij zich steeds meer vervreemd voelt van de partij.
Plasterk is een uitgesproken tegenstander van de fractiefusie met GroenLinks. Politiek links is in zijn ogen "gekaapt" door "de linkse kak", schreef Plasterk in zijn Telegraaf-column in november 2022.
"Blijf ver van GL-Kamerleden die anderen de les lezen over het klimaat en blijkens hun vakantiefoto's op Instagram voor de lol de wereld rondvliegen. Bij die hypocriete elite heeft fatsoenlijk links niets te zoeken", aldus Plasterk.
Hij vindt dat de PvdA een verkeerde weg is ingeslagen en de "sociale agenda", en daarmee de arbeidersklasse, uit het oog heeft verloren. Hij blijft lid van de partij, maar niet van harte, valt te lezen in een column uit november 2023. GroenLinks en PvdA hebben dan net weer een stap gezet op weg naar de samensmelting. "Er komt altijd een beter moment om je lidmaatschap op te zeggen."
Van GroenLinks moet Plasterk in zijn columns sowieso weinig hebben. Hij koestert "geen warme gevoelens" voor die partij, schrijft hij in mei 2022. "Ze [GroenLinks] houden al veertig jaar CO2-vrije energieproductie tegen door hun strijd tegen kernenergie, ze zijn volledig op de woke-toer, en - het ergste - ze kijken neer op lageropgeleiden die hun wereldbeeld niet delen."
D66 en de oud-partijleider Sigrid Kaag moeten het in zijn stukjes ook vaak ontgelden. Als Kaag tijdens de moeizame formatie in 2021 de ChristenUnie probeert uit te sluiten, noemt Plasterk die poging "onprofessioneel, onverantwoordelijk, en vooral ook heel onaardig en oncollegiaal."
Vanwege Kaags houding is die formatie eerder geholpen met een psychotherapeut dan met een informateur, schrijft Plasterk.
Plasterk komt in opspraak na miljoenendeal
Recent kwam Plasterk in opspraak, nadat NRC reconstrueerde dat hij miljoenen verdiende aan kankeronderzoek door zich kennis van het AMC (het huidige AUMC) toe te eigenen en als 'enig uitvinder' patenten te claimen.
In dat artikel bevestigde het AUMC de lezing van Plasterk (die voordat hij minister werd een prominent kankeronderzoeker was) dat hij de enige uitvinder was.
Maar opvallend genoeg komt het ziekenhuis daar nu op terug. "Het inzicht dat we hebben gekregen, geeft ons reden tot een evaluatie van het proces en de claims, wat we gezamenlijk met Plasterk willen uitvoeren", schrijft het AUMC.
Het onderzoek zal zich toespitsen op de vraag of AUMC-wetenschapper Jan Koster alsnog moet worden erkend als (mede)uitvinder van de patentaanvragen waar Plasterk miljonair mee werd.
Plasterk 'verbaasd' over breken Omtzigt: 'Beetje onzin'
Wilders haalt Plasterk weer naar Den Haag
Deze maanden kennen we Plasterk als informateur, nadat Wilders hem hiervoor heeft gevraagd. Dat verliep niet vlekkeloos. NSC-leider Pieter Omtzigt liep in februari van tafel, omdat hij een 'gewoon' meerderheidskabinet met de PVV niet voor zich zag vanwege de rechtsstatelijke afstand tussen zijn partij en die van Wilders.
Omtzigt maakte dat bekend via een appje aan Plasterk. Ook de beschuldiging van de NSC-leider dat Plasterk als informateur documenten zou hebben achtergehouden, viel verkeerd.
Plasterk sloeg direct publiekelijk van zich af. Voor draaiende camera's verweet hij Omtzigt dat hij geen respect heeft voor het instituut informateur en noemde de uitleg van hem "een warrig verhaal."
Het werd nog stekeliger. Want in het Kamerdebat dat volgde verraste Plasterk vriend en vijand door uit de doeken te doen dat Omtzigt zijn dienstauto met chauffeur had geleend die hij als informateur tot zijn beschikking had. Omtzigt was naar verluidt woedend over deze ontboezeming. Het is vrij ongebruikelijk dat hoofdrolspelers in een formatie zo publiekelijk ruzie maken.
De relatie tussen Omtzigt en Plasterk bleef koel. Dat is geen prettige start als Plasterk inderdaad als premier wordt aangesteld. Daarom zei hij in een ingezonden brief in De Telegraaf "sorry" voor zijn ontboezeming over de dienstauto.
Het is nu afwachten of dat heeft geholpen. Als dat zo is, en Plasterk de premier in een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB wordt, zal hij in ieder geval zijn PvdA-lidmaatschap alsnog moeten opzeggen.
In het kort
- Geboren op 12 april 1957
- Moleculair bioloog en emeritus hoogleraar
- Begon politieke carrière als gemeenteraadslid in Leiden
- Werd in 2007 minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in kabinet Balkenende IV
- Was van 2010 tot 2012 Kamerlid voor de PvdA
- In kabinet-Rutte II kreeg hij als minister de leiding over Binnenlandse Zaken
- In 2020 werd Plasterk columnist voor De Telegraaf
- Voordat hij de landelijke politiek inging genoot Plasterk al bekendheid als columnist voor de Volkskrant en het tv-programma Buitenhof