Betere bescherming slachtoffer en zwaardere straffen: dit zegt het nieuw seksueel strafrecht over spiking

Kan iemand of heeft iemand uit vrije wil toestemming gegeven tot een seksuele handeling? Dat is de centrale vraag bij een verkrachting. In het nieuwe seksueel strafrecht is expliciet bepaald dat zo'n toestemming er niet is wanneer de seksuele handeling is gepleegd door misbruik te maken van de kwetsbare toestand waarin iemand zich bevindt. 

“Zo'n kwetsbare toestand kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld alcohol of drugs", legt strafrechtadvocate An-Sofie Raes uit in De Wereld Vandaag op Radio 1. "Alcohol of drugs tast de vrije wil aan en dan kan een persoon geen toestemming geven." Door de nieuwe en verfijnde definitie van toestemming, worden slachtoffers van spiking dus beter beschermd.

De wetgever ging nog een stapje verder en houdt ook rekening met spiking voor het bepalen van de strafmaat: “Als weerloosmakende of remmingverlagende stoffen toegediend zijn, dan kom je in een hogere strafcategorie terecht."

De feiten in het grote spikingdossier in Kortrijk dateren wellicht van na de invoering van het nieuwe seksueel strafrecht. Als het daar effectief tot een proces komt, zullen slachtoffers dus de extra bescherming van de wet genieten. Ook het feit dat er in het dossier sprake is van minstens 41 slachtoffers, kan - los van andere vaststellingen in het dossier - de geloofwaardigheid van de slachtoffers versterken. 

"De kracht van het getal, is een niet te miskennen realiteit", vertelt meester Raes. "Als meerdere mensen los van elkaar een soortgelijke klacht gaan formuleren, waaruit een bepaald patroon of handelingswijze kan blijken, en dan nog eens allemaal in dezelfde regio, zorgt dat voor een versterkte geloofwaardigheid."

De namen van de aangehouden café-uitbaters in het Kortrijkse spikingdossier circuleren intussen wel al op sociale media en dat kan gevolgen hebben voor het onderzoek en het mogelijke proces. Meester Raes acht het belangrijk dat het fenomeen van de spiking en de problematiek in media aan bod komt: "Daar kunnen we alleen maar uit leren: mensen leren zo meer waakzaam te zijn en leren zorg voor elkaar aan de dag te leggen".

Maar wie de identiteit van de verdachten uit de doeken doet, geeft een sereen onderzoek niet alle kansen op slagen. Raes haalt bovendien aan dat er nog steeds onderzoek wordt gevoerd naar de feiten in Kortrijk, “en in de onderzoeksfase speelt het vermoeden van onschuld”.

Ook tijdens het proces voor de rechtbank kan sociale media later nog een rol gaan spelen: “Als er op voorhand al een soort publieke veroordeling komt van die personen via sociale media, dan ondermijnt dat het proces voor de rechtbank en hypothekeert dat ook de rol van de rechter”, klinkt het bij An-Sofie Raes.

Het Openbaar Ministerie of een rechter kan dat bovendien mee in rekening nemen bij het bepalen van de straf: “Het Openbaar Ministerie mag op basis van alle elementen in het dossier, in eer en geweten, een gepaste straf vorderen”

Die straf dient namelijk verschillende doelen: het omvat een vergeldend aspect en is een soort vertaling van de maatschappelijke afkeuring. “Maar het Openbaar Ministerie moet ook rekening houden met het terugkeren van de gestrafte naar de maatschappij.”

In de publieke veroordeling zit al een deel van de maatschappelijke afkeur en het vergeldende aspect. “Dus het is niet verkeerd dat het parket rekening houdt met de maatschappelijke realiteit van de trial by media. Dat kan al een grote impact gehad hebben op het leven van een dader.”

Die redenering komt soms hard aan bij een slachtoffer. Raes haalt echter aan dat die in principe geen stem heeft in het debat over de strafmaat: “Het slachtoffer kan voor een rechter evident spreken over de impact van de feiten en de schade die daaraan vasthangt. Maar het debat over de straf gaat tussen de procureur en de dader.”