Aantal zelfdodingen stijgt voor het eerst in 20 jaar: "Toename bij vrouwen is verontrustend"

2 decennia lang daalde het aantal zelfdodingen, maar in 2022 zien we weer een stijging. In vergelijking met 2020 zijn de cijfers van 2022 toegenomen met 3,7 procent. Dat jaar beroofden 1.024 mensen zich van het leven, omgerekend 2,8 zelfdodingen per dag.

Opvallend is het aantal suïcides bij vrouwen: die zijn sinds 2020 met 17,8 procent gestegen. In de leeftijdscategorie van 15 tot 29 jaar gaat het om 26,1 procent, bij vrouwen tussen 45 en 59 jaar is er een stijging van 19,3 procent. Ook bij vrouwen tussen 60 en 74 jaar en bij vrouwen van 75 jaar en ouder zien we een toename van het aantal zelfdodingen van respectievelijk 34,5 en 24 procent. Enkel tussen 30 en 44 jaar zien we een afname van 9,7 procent.

Bij mannen zien we een daling van het aantal zelfdodingen van 16,1 procent bij de 15- tot 29-jarigen, van 1,7 procent bij de 30- tot 44-jarigen en van 20,5 procent bij de 75-plussers. In de leeftijdscategorie 45 tot 59 jaar en 60 tot 74 jaar zijn er wel toenames van respectievelijk 9,2 en 12,5 procent.

"De mannen bleven relatief stabiel, maar de stijging bij vrouwen is verontrustend", zegt professor Gwendolyn Portzky van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie. "We zien het niet alleen in ons land, maar ook in andere landen."

Het is moeilijk om nu al definitieve conclusies te trekken, maar de kans is niet onbestaande dat de coronacrisis een rol heeft gespeeld in de stijgende cijfers. "De pandemie had vooral voor vrouwen negatieve gevolgen. Ze werden opgezadeld met toenemende zorgverplichtingen door bijvoorbeeld crèches en scholen die gesloten bleven, terwijl hun werk gewoon bleef doorlopen. Er was ook een hoger risico op huiselijk geweld door het isolement en ze konden minder hun toevlucht zoeken tot sociale ondersteuning."

Dat we niet tijdens, maar na de pandemie een stijging in de zelfmoordcijfers zien, ligt in de lijn der verwachtingen. Zelfmoordexperten voorspelden dat er voornamelijk op lange termijn gevolgen zouden zijn. "Vlak na de laatste coronamaatregelingen brak bovendien de oorlog in Oekraïne uit, met daaropvolgend de energiecrisis. Dat zijn maatschappelijke veranderingen die weinig hoopvolle perspectieven met zich meebrengen", aldus Portzky.

Ook de toenemende blootstelling aan suïcidaal gedrag via internet en sociale media kan een belangrijk effect hebben, klinkt het nog. Zeker meisjes zouden hieraan gevoeliger zijn en zich meer spiegelen aan het gedrag van leeftijdsgenoten.

"Zelfdoding blijft een grote maatschappelijke uitdaging", benadrukt Portzky. "Meer dan ooit is het belangrijk in te zetten op zelfmoordpreventie, en dat met de hele samenleving. Iedereen kan zijn steentje bijdragen door oog te hebben voor het eigen welzijn en voor het welzijn van degenen rondom ons, door signalen op te merken wanneer het niet goed gaat en een gesprek hierover aan te gaan. Er zijn heel wat mogelijkheden tot hulp."

Het Vlaamse Actieplan Suïcidepreventie, dat loopt van 2022 tot 2030, streeft naar een daling in het aantal zelfdodingen van 10 procent. Het plan bestaat uit verschillende acties om de brede bevolking, professionelen, kwetsbare personen en naasten te bereiken. Zo staat er een app in de steigers die jongeren met zelfmoordgedachten kan ondersteunen op moeilijke momenten. Er worden ook creatieve materialen ontwikkeld voor hulpverleners die met kinderen en jongeren werken om hun zelfmoordgedachten beter bespreekbaar te maken.