Brusselse leermeesters reageren mild op gulzige Italianen

Italië met een staatsschuld van ruim 130 procent voldoet aan de schuldvereisten voor eurolanden. De Europees Commissarissen Valdis Dombrovskis (Euro) en Pierre Moscovici (Economische Zaken) zeggen het woensdagmiddag met droge ogen. Hun uitspraak weerspiegelt de kloof tussen de Brusselse werkelijkheid en de nationale praktijk waarbij Rome ruim twee keer zoveel schuld heeft als het Stabiliteitspact toestaat (60 procent van het bruto binnenlands product) en de nieuwe Italiaanse regering van plan is er een flinke schep bovenop te doen.

Natuurlijk waarschuwen de Commissarissen Italië geen budgettaire bokkensprongen te maken, de financiële rust in de hele eurozone staat op het spel. ‘De schuld en het tekort moeten omlaag’, maant Dombrovskis. ­‘Gebruik de economische goede tijden voor het aanleggen van financiële buffers.’

Moscovici stelt dat ‘voorkomen beter is dan genezen’. Maar nu alvast kenbaar maken dat het nieuwe Italiaanse regeerakkoord met jaarlijks 100 miljard euro extra uitgaven onacceptabel is, gaat hem te ver. ‘Deze Commissie zal en wil geen commentaar geven op aankondigingen. Ze ­reageert alleen op concrete acties’.

‘Dombro en Mosco’ zoals de twee Commissarissen in de Brusselse wandelgangen worden genoemd, hebben gelijk dat Italië de schuldregels naleeft. Het Stabiliteitspact kent een schuldplafond van 60 procent, maar er bestaat ook een complexe afspraak hoe landen met een te hoge schuld die geleidelijk moeten afbouwen. Omdat die stappen voor de grote schuldzondaren te pijnlijk zijn – ze zouden de economische groei zwaar raken – is er weer een uitzondering (lees: kleinere stapjes) op de regel om het pact na te leven. Italië voldoet aan die uitzondering en dus aan de schuld­eis: de staatsschuld daalde van 132 procent in 2016, naar 131,8 procent in 2017 en (geraamd) 130,7 procent dit jaar. In Nederland daalde de schuld in dezelfde periode van 61,8 naar 53,5 procent.

244 pagina’s aan regels

Het tekent hoe de eurolanden – zij keuren de regels goed – met de regels omgaan die de hardheid van hun munt moeten garanderen. Voor vrijwel elke afspraak uit het Stabiliteitspact bestaat inmiddels een uitzondering, meestal ‘flexibiliteit’ genoemd. Voormalig voorzitter Wieser van de Eurowerkgroep (die de vergaderingen van de financiënministers voorbereidt) wees er deze week op dat de handleiding van het Stabiliteitspact inmiddels 244 pagina’s telt. Onwerkbaar, concludeert Wieser. Maar de Commissie moet het ermee doen.

De woensdag door de Commissie gepresenteerde ‘aanbevelingen’ voor Italië, laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Volgend jaar zouden de Italiaanse overheidsuitgaven niet meer dan 0,1 procent mogen stijgen. De Commissie wijst op de lage groei, de hoge pensioenkosten – het Italiaanse pensioenstelsel is een van de duurste in Europa – en op de grote hoeveelheid rommelkredieten op de Italiaanse bankbalansen (ruim 170 miljard euro in 2017). Belastingverlaging is volgens de Commissie ongewenst. Let wel: de Italiaanse plannen opgeteld (terugdraaien eerdere pensioenhervorming, belastingverlaging, hogere uitkeringen) leiden tot bijna 6 procent meer overheidsuitgaven.

Oude lessen

De kans dat de Commissieaanbeveling veel gehoor vindt in Rome, is dan ook niet groot. Daarin staat Italië zeker niet alleen: uit onderzoek van de Commissie blijkt dat driekwart van haar aanbevelingen niet of nauwelijks wordt uitgevoerd door de betrokken landen. Toch was die jaarlijkse cyclus van ‘landenspecifieke aanbevelingen’ een van de belangrijke lessen uit de eurocrisis: tijdig de koers verleggen om te voorkomen dat één land de hele eurozone mee naar de afgrond sleept. Van ‘landenspecifieke verplichtingen’ wilden de lidstaten toen en nu niets weten.

Moscovici hoopt op ‘wederzijds vertrouwen en respect’ van de nieuwe Italiaanse regering. Datzelfde zullen de ministers van Financiën vanmiddag zeggen als ze voor hun maandelijkse vergadering in Brussel zijn: de regels gelden voor iedereen, we vertrouwen erop dat Italië – grondlegger en derde economie van de EU – de regels naleeft. Hun vertrekkende Italiaanse collega Padoan zal het doorgeven. In hun achterhoofd denken de bewindslieden mogelijk aan de voormalige Griekse financiënminister Varoufakis die het Stabiliteitspact wilde opblazen maar na vijf maanden moest opstappen. Of aan de Franse oud-president Hollande wiens belofte de schuldregels te veranderen nog sneller was vergeten dan hijzelf.