Dreigt het conflict tussen Israël en Iran uit de hand te lopen of is er ruimte voor de-escalatie?
Israël en Iran blijven speldenprikken aan elkaar uitdelen. "Ik zie eerder een de-escalatie dan een escalatie", zegt Midden-Oosten-expert Maurits Berger van de Universiteit Leiden. "De vraag is: wie gaat het laatste tikje geven waarmee dit definitief beslecht wordt?"
Met de vermoedelijke Israëlische droneaanval op de Iraanse stad Isfahan donderdagnacht nemen de spanningen in de regio verder toe. "Als het Israëlisch regime opnieuw actie onderneemt tegen de belangen van Iran, zal de volgende reactie van ons onmiddellijk en op maximaal niveau zijn", dreigde de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken enkele uren voor de aanval.
BELUISTER - De nieuwe aflevering van "Vranckx & Byloo":
Wie haalt de lont uit het kruidvat in het Midden-Oosten?
De VS kan een grote rol spelen in de-escalatie van dit conflict
Het blijft nog maar de vraag of Iran en Israël het nu hierbij laten. De internationale gemeenschap vreest immers dat de aanvallen zouden kunnen uitmonden in een open oorlog tussen de 2 aartsrivalen. "Een escalatie tussen Iran en Israël is niet in het belang van Israël of de VS", zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken eerder deze week.
"De VS kan een grote rol spelen in de-escalatie van dit conflict", zegt Maurits Berger, expert Midden-Oosten en hoogleraar aan de universiteit van Leiden in de podcast 'Vranckx & Byloo'. "Dat kunnen ze doen door Israël een bepaalde belofte voor te houden, maar wat die belofte zal zijn, valt nog af te wachten."
VS greep al eerder in
Het zou niet voor het eerst zijn. De Verenigde Staten grepen in 1991 in toen de Iraakse president Saddam Hoessein Israël bestookte met raketten. Israël stond toen op het punt om de rode knop in te drukken, maar de VS kon dat voorkomen. Ze beloofden dat ze na de oorlog tegen Irak aan vrede in de regio zou werken.
Het eerste wat op het lijstje van Israël staat, is hulp krijgen om van Hamas af te geraken
Daaruit volgde de Madridconferentie, die het Israëlisch-Palestijns vredesproces nieuw leven moest inblazen. "Het was de wortel die de VS Israël toen voorhield", zegt Berger. "Ik ben benieuwd wat die wortel deze keer zal zijn, want we zitten nu met een heel ander soort regering in Israël dan in 1991."
En daarbij zouden de mensen in Gaza volgens Berger het grootste slachtoffer kunnen zijn. "Het eerste wat op het lijstje van Israël staat, is hulp krijgen om van Hamas af te geraken." Itamar Ben-Gvir, de Israëlische minister van Nationale Veiligheid, staat erop dat het Israëlische leger een grondoffensief uitvoert op de Gazaanse stad Rafah. De VS was maandenlang tegen die plannen, maar zal dat zo blijven?
"Het zou weleens de wortel kunnen zijn", zegt Berger. "Hoewel dat een bloedbad zou zijn en de internationale gemeenschap daar tegen gekant is." Intussen overwegen de Verenigde Staten een nieuw militair hulppakket voor Israël.
Netanyahu heeft baat bij escalatie
De huidige Israëlische regering lijkt zelfs baat te hebben bij het conflict met Iran, omdat de internationale druk op Netanyahu sterk toenam de voorbije maanden door de oorlog in Gaza. Sinds de Iraanse vergeldingsaanval is de aandacht verschoven van Gaza naar Iran. "Ik denk dat Netanyahu de Iraanse aanval goed vond, zo kan hij langer aanblijven."
Op 1 april bombardeerde Israël een Iraans consulaat in Syrië en doodde daarbij 2 Iraanse generaals. Op 13 april volgde een Iraanse vergeldingsactie, waarbij dat land meer dan 300 drones en raketten afvuurde op Israël. Naar eigen zeggen schoot Israël 99 procent van de projectielen uit de lucht, dankzij het Iron Domeluchtafweersysteem en hulp van zowel westerse als Arabische landen.
Zo zouden Jordanië en mogelijk ook Saudi-Arabië Iraanse raketten uit de lucht geschoten hebben. "Het is onduidelijk of dat gebeurde om Israël te beschermen of om te voorkomen dat het conflict tussen beide aartsrivalen finaal escaleert en de regio zou destabiliseren", zegt Berger. "Ik weet niet of die landen echt zo vriendjes zijn met Israël."
De houding van Israël en de onvoorwaardelijke westerse steun, dreigen Israël en het Westen te isoleren
"Het globale zuiden ziet Israël trouwens als de pestkop op de speelplaats die gesteund wordt door het hoofd van de school: Amerika", gaat Berger voort. "Wanneer dan één van de andere kinderen opstaat en hem een schop geeft, juicht de rest." Volgens Berger keken veel landen op die manier naar het moment waarop Iran meer dan 300 raketten en drones afvuurde op Israël.
In een verklaring beschuldigde de G7 Iran ervan "verdere stappen te zetten in de destabilisatie van de regio en een toenemend risico op oncontroleerbare regionale escalatie uit te lokken". "Het Zuiden denkt: Israël is toch begonnen", zegt Berger. "De houding van Israël en de onvoorwaardelijke westerse steun die het land krijgt, dreigen Israël en het Westen te isoleren tegenover de rest van de wereld. Dat zou kunnen leiden tot internationale escalatie op lange termijn."
De voorbije week werd duidelijk dat de 2 aartsrivalen op het punt stonden hun schaduwoorlog uit te vechten in een open oorlog. Dat verandert de strategische spelregels in de toekomst.
In de podcast 'Vranckx & Byloo' maken conflictjournalist Rudi Vranckx en radiopresentator Vincent Byloo de stand van de wereld op. Ze hebben het over de Arabische wereld, maar evengoed over het hart van Europa of de klauwen van de Russische beer. Dat allemaal op zoek naar het bredere verhaal. De podcast is ook beschikbaar op VRT MAX.