AB belaagt mannenbastion met rolmodellen: is de kentering nabij?

"Respect geven is niet mannelijk of vrouwelijk." Met die woorden hekelde Inne Eysermans van Amatorski het verdoken machismo bij awardcomités, nu twee jaar geleden. 

Aanleiding voor die sneer naar de verondersteld kalende, prehistorische machozwijnen was een prijsuitreiking van Sabam. Daar bleek slechts één vrouw de ultieme selectie te halen. Ook andere awardshows moesten het toen ontgelden. In een reactie op haar post herdoopte Arne Van Petegem van Styrofoam de MIA's tot “Male Industry Awards".

Ze hadden natuurlijk overschot van gelijk: de selectie loog er niet om. Maar tegelijk was hun pleidooi iets te weinig genuanceerd. Je moest immers minstens een oog dichtknijpen om géén structureel probleem te zien: op de radio noch in concertzalen bleken vrouwelijke artiesten dik gezaaid. Dat de sekseverhouding ontzettend scheef zat bij het uitreiken van de prijzen, leek dus eerder een gevolg dan oorzaak.

Politiek correct

Maar sinds die schotschriften kwam er ook effectief schot in de zaak. Het festival WECANDANCE lokte vorig jaar het grootste aantal vrouwelijke bezoekers én het grootste aantal vrouwelijke dj's op de affiche. Ook achter de schermen hadden uitzonderlijk veel vrouwen wat in de pap te brokken.

Het Vilvoordse Mekitburn hield vorige zomer dan weer één festivaldag opzij voor een all-female stage. Verder zag je ook méér vrouwelijke winnaars dan ooit op de MIA’s, en eind vorig jaar werd een female-only festival in de Beursschouwburg georganiseerd onder de noemer The Future is Feminist. 

En nu staan ook meer vrouwen dan ooit op de affiche van BRDCST, het indoor voorjaarsfestival van AB, waarbij toepasselijk wordt ingezet op “muzikale grenzeloosheid”. Een oppervlakkige telling leert dat zowaar 35 procent van de acts uit vrouwelijke artiesten bestaat. Een wezenlijk verschil met de affiche van Dour, Tomorrowland of zelfs Pukkelpop, dat volgens feministische critici vorig jaar veel weg had van een sausage-fest.

Is de kracht van verandering doorgedrongen in de muzieksector?

“Mijn vriendin heeft mijn blik – lang voor #MeToo – veranderd en me geïnspireerd”, bekent Kurt Overbergh, artistiek directeur van de AB en de bezieler. “Ik waak er al een paar jaar over om vrouwen vaker een platform aan te bieden, op de Feeërieën in het Warandepark bijvoorbeeld, maar ook op BRDCST. Maar de oproep van Inne Eysermans heeft net zo goed belletjes doen rinkelen. Dat resulteert in een vrij vrouwelijk getinte programmatie.” 

Weliswaar zonder het zo duidelijk te willen benoemen, benadrukt hij. “Want dan ga je eerder een probleem benadrukken. En de slinger moet niet te hevig doorslaan. We zetten niet nadrukkelijk in op gender. Wél op talent, muzikale radicaliteit en pure schoonheid. Je mag niet vervallen in politieke correctheid. Daar heb ik een heilige schrik voor. We beginnen nog steeds met de gedachte om een spannende jazz-avond samen te stellen, of een interessante footwork-avond. Daarna begin je te puzzelen en kom je ineens uit bij vrouwelijke headliners. Niét omdat ze vrouwen zijn, maar gewoon omdat ze de spannendste platen van vorig jaar hebben gemaakt.”

Rolmodellen

Dat de keuze vandaag vrouwelijker is dan voorheen, ligt volgens Overbergh eerder aan het aanbod en de voortrekkersrol van sterke vrouwen. “Iedere generatie muzikanten heeft rolmodellen nodig. Na de dood van Bowie en Prince hoorde ik soms beweren dat er geen grote iconen meer zijn. Maar hallo? Er zijn er meer dan je denkt.

"Kunnen we bijvoorbeeld even denken aan Adele of Beyoncé? Die laatste gaf een briljante show in een uitverkocht Koning Boudewijnstadion. Je kunt me niet wijsmaken dat zo’n heldin jonge vrouwen geen zelfvertrouwen geeft. 

"Ik kan me ook niet voorstellen dat de Blu Samu’s, Juicy’s en Angeles van vandaag niet geïnspireerd raakten door de aanpak en het succes van Queen B. Maar ook zij heeft kansen moeten krijgen om tot een magistrale plaat als Lemonade (2016) te komen. En dáár moeten wij dus zwaarder op inzetten.”

Die inzet moet er volgens hem toe leiden dat er binnen enkele jaren een kentering komt. Het Europese initiatief Keychange zet daar niet toevallig mee de schouders onder. “Empowering women to transform the music industry” is de baseline. Met showcases en samenwerkingen wil het vrouwelijk talent en potentieel een podium geven. 

“Tegen 2027 willen ze op festivals en in muziekclubs een fifty-fiftybalans krijgen in de line-up”, vertelt Eva Nowe, communications officer in de AB. Zij woonde op Eurosonic een 'talk' bij die ging over het gebruiken van een quotum om vrouwelijke artiesten te programmeren. “Volgens hun data blijven alle aangesloten Europese landen voorlopig nog in gebreke. Minder dan 20 procent van de songschrijvers, uitvoerders en componisten zijn vrouwen. En dat is dan nog altijd een beter resultaat dan in landen die niet aangesloten zijn, helaas. Ze streven er ook naar dat vrouwen niet langer ondervertegenwoordigd zijn in de rest van de muziekindustrie: producers, mensen achter de schermen…"

Paternalisme

Die aanpak wérkt zowaar. “Een van de partners is Way Out West, een festival in Zweden. Dat heeft dat quotum onlangs gehaald. Er stonden zelfs meer dan 50 procent vrouwelijke artiesten op de affiche. De organisatoren legden ook uit hoe ze dat voor elkaar kregen. Door zélf initiatieven op poten te zetten, of door financiële ondersteuning te geven.”

Maar is dat niet een tikkeltje paternalistisch? Moeten vrouwen kennis, hulp en geld toegestopt krijgen om 'hun mannetje' te kunnen staan? Nowe begrijpt de kritiek wel. “Verplichte quota opleggen vind ik ook niet noodzakelijk een goed idee. En ik begrijp dat zo’n aanpak gekunsteld of geforceerd kan lijken. Maar sommige artiesten hebben gewoon dat ene duwtje in de rug nodig, en dan is het goed dat er mogelijkheden bestaan om potentieel talent op het juiste spoor te krijgen. 

"Ik weet zelf ook niet goed of de AB dat quotum per se moet halen, maar het moet ons wel leren om nog waakzamer te zijn. Als er niet genoeg aanbod is, moet je je ook durven af te vragen hoe dat komt. En of we daar iets vanuit de venue aan kunnen doen. Vrouwen worden nog vaak afgeraden om met technische zaken bezig te zijn. Dat zou toch echt wel tot het verre verleden moeten behoren.”

Een soortgelijk initiatief om vrouwelijke artiesten te steunen, was Finding the Female Headliner. Die organisatie ging ervan uit dat vrouwen systematisch geblokkeerd werden en financieel benadeeld werden om de top te bereiken. 

Risico's nemen

Tegenover zulke guerrilla-acties staat Overbergh wat afkerig. “Ik ben daar niet zo’n fan van. Dan probeer je verandering te allen prijze te forceren. Ik zou als jonge, vrouwelijke muzikant zelfs niet willen meedoen aan iets als Finding the Female Headliner. Het legt onnodig veel druk op je schouders. Ik zag onlangs nog een aanbod binnenkomen in de AB, waarbij een groep verkocht werd als “the female Beatles”. Stop daar toch mee! Verandering moet er natuurlijk komen, maar het moet ook natuurlijk komen.”

Klopt uiteraard. Want, alle goede bedoelingen ten spijt, wat gebeurt als het publiek geen pap lust van de vrouwelijke acts op BRDCST? Geldt dan: terug naar af? 

Dat betwijfelt Nowe. “Zoals we onze nek moeten uitsteken voor jong talent, moeten we ook diversiteit en gendergelijkheid kansen durven te geven en blijven te geven. Op dat vlak nemen we al langer risico’s. Dus waarom niet bij vrouwelijk talent?”

BRDCST vindt plaats van 4/4 tot 8/4 in de AB, Brussel. abconcerts.be