In Labour huizen niet één, niet twee, maar drie opvattingen over Brexit

Twee jaar lang heeft Jeremy Corbyn zich als een euro-agnost opgesteld, maar steeds groter wordt de druk om op z’n minst een nieuw referendum te houden als de Conservatieven met een slecht of geen akkoord thuiskomen. Naar zijn toespraak woensdag op het partijcongres wordt dan ook door vriend en vijand uitgekeken. Op welke manier is Labour gespleten? Deze drie Brexit-kampen moet Corbyn woensdag bij elkaar zien te houden.

Referendum!

‘Bollocks to Brexit’. Dat was zondag de meest gehoorde slogan bij een demonstratie in de straten van Liverpool tegen het verlaten van de Europese Unie. Er liepen meerdere Labour-politici mee, onder wie David Lammy, de vertegenwoordiger van het Londense kiesdistrict Tottenham.

De meeste Labour-parlementariërs zijn tegen Brexit, de politieke erfgenamen van Tony Blair voorop. Tien van de meest eurogezinde kiesdistricten zijn in handen van Labour. Lammy en de anderen hebben zich achter de zogeheten People’s Vote geschaard, een campagne voor een tweede referendum waar Blairs voormalige spindoctor Alastair Campbell als hoofdredacteur van The New European de drijvende kracht achter is.

Steun krijgen ze van de Liberaal-democraten en eurogezinde Conservatieven, alsmede enkele Europese leiders. Ze beweren dat de kiezers bij het vorige referendum zijn voorgelogen, dat de Brexit-campagne niet volgens de regels is gespeeld en dat de regering een janboel maakt van de uitvoering. Het Britse volk, uitgekeken op Brexit, zou de kans moeten krijgen om een oordeel te vormen over het onderhandelingsresultaat, compleet met de optie ‘Geen Brexit’.

Bij het congres zelf blijkt er genoeg steun te zijn voor een tweede referendum. Het bezwaar van Theresa May dat een tweede referendum de democratie ondermijnt wijst Lammy af. ‘Je kunt democratie niet ondermijnen met meer democratie.’ De eurogezinde Brexit-woordvoerder sir Keir Starmer kreeg dinsdag een ovatie met zijn bewering dat het volk bij een No Deal een herkansing moeten krijgen, inclusief de genoemde optie. Dit deel van de congresrede had hij voor alle zekerheid niet voorgelegd aan de partijleider en diens adviseurs.

Verkiezingen!

Het geven van kraakheldere antwoorden. Dat was de belofte die Jeremy Corbyn drie jaar geleden gaf bij zijn aantreden als leider van Labour. Wat het Europese vraagstuk betreft blijft de doorgewinterde euroscepticus echter op de vlakte.

Corbyn koestert bedenkingen bij de EU, die door hem wordt beschouwd als een neoliberaal project. Deze visie deelt hij met zijn voornaamste adviseur Seumas Milne, die niets van Brussel moet hebben, zeker niet sinds het harde optreden tijdens de Griekse crisis. Tegelijkertijd weet hij dat veel van zijn aanhangers, fractiegenoten en leden eurogezind zijn.

Wat ook een rol speelt bij Corbyns vaagheid is dat Labour niet alleen de tien meest eurogezinde maar ook de tien meest Brexit-gezinde kiesdistricten in handen heeft, met name in Noord-Engeland. Als democratisch socialist wil hij die kiezers niet in de steek laten. Wanneer de arbeiderspartij campagne voert voor een tweede referendum en deze succes heeft, zullen de Conservatieven Labour gaan neerzetten als anti-democratische beweging die kiezers niet serieus neemt.

Trouwe aanhangers van Corbyn zien in het pleidooi voor een nieuw referendum bovendien een nieuwe poging van de Blairgezinden om de leider in het nauw te brengen. Liever heeft Corbyn daarom zo snel mogelijk verkiezingen. Eenmaal in Downing Street kan hij een linkse Brexit bewerkstelligen. Die zal sterk verschillen van de Tory-Brexit, die gepaard zal gaan met minder regelgeving, lagere belastingen en gesloten grenzen voor lager geschoolde immigranten. ‘Als er geen verkiezing komt’, sprak Labours tweede man John McDonnell op het congres, ‘dan komt er een referendum in zicht’. Maar dan zonder de optie om bij nader aanzien lid te blijven.

Brexit!

Labour heeft altijd een anti-Brussel stroming gehad. Het referendum over het EEG-lidmaatschap dat toenmalig premier Harold Wilson in 1975 hield, was primair bedoeld om een einde te maken aan de verdeeldheid binnen Labour, net zoals David Cameron dat 41 jaar later zou proberen bij de Tories. De euroscepsis kwam indertijd vooral vanaf de linkervleugel onder leiding van Tony Benn en de vakbeweging.

Nog steeds lopen er eurosceptische socialisten rond, zoals Dennis Skinner. Een belangrijke rol bij Labour Leave speelt de ondernemer en partijdonateur John Mills, die in 1975 de campagnesecretaris was. Mills heeft grote bedenkingen bij de economische politiek van de EU en pleit al jaren voor devaluatie van het pond. Dat laatste werd tijdens de referendumnacht meteen bereikt. Hij hoopt dat Brexit leidt tot een herrijzenis van de maakindustrie en een evenwichtiger handelsbalans.

Binnen de fractie krijgt hij, anders dan vroeger, vooral steun vanaf de rechts-christelijke vleugel. Een voorbeeld is de Noord-Ierse Kate Hoey (vóór de vossenjacht en tegen het homohuwelijk), dit tot onvrede van haar achterban in het progressieve kiesdistrict Vauxhall, Zuid-Londen. ‘No Deal, No Problem’, sprak ze tijdens een volgepakte bijeenkomst van Labour Leave. ‘Geen akkoord, geen probleem.’ Een podiumgenoot noemde het tweede referendum ‘een verkiezing voor de weinigen, niet de velen’, een verwijzing naar Labours motto ‘For the many, not the few’.

De groep Labour-Brexiteers is klein maar invloedrijk. In juli stemden Hoey en drie anderen met de regering voor een Brexit-amendement. Daardoor is May nog steeds premier.