Is België nog wel hét land van de strip? "Het voelt aan als een Hollandse invasie"

En de Vlamingen, zij staan erbij en kijken ernaar. Vanuit de kantoren van het Vlaams Fonds voor de Letteren mogen dan bij ieder jaarrapport vreugdekreetjes opstijgen over de hoeveelheid vertaalde Vlaamse strips in het buitenland: die oplages blijven klein en beperkt. Intussen krijgen ook de Vlaamse auteurs met een internationale carrière bij grote uitgeefhuizen geen opvolging. William Vance (XIII) stierf in mei, Berck (Sammy) en Ferry (Ian Kaledine) zijn al lang op pensioen, Marvano (De eeuwige oorlog) gooide zopas de handdoek in de ring. Vlamingen met een succesvolle internationale carrière? Anno 2018 zijn ze op één hand te tellen.

Nederland lijkt in dat gat te springen. En hoe? Aimée de Jongh - amper 30 - mag zich sinds enkele jaren steeds vaker het uithangbord noemen van de huidige actieve generatie Nederlandse stripmakers, die het meer dan behoorlijk doen in dat ene stripland waar haar landgenoten hun tanden al decennia op stukbeten: Frankrijk. Haar laatste stripworp, Bloesems in de herfst, over liefde bij ouderen, is bij Dargaud in enkele maanden tijd aan een derde druk toe. 

Ze is lang niet de enige die scoort bij de grote Franstalige en Franse uitgeefhuizen. De nieuwe auteurs van Blake en Mortimer - steevast één van dé Europese stripbestsellers - zijn vanaf dit jaar twee Nederlanders: Teun Berserik en Peter van Dongen. Met Adriaan van Dis maakte die laatste vorig jaar nog Familieziek. Dupuis pikte hem intussen ook op en geeft sinds dit jaar zijn ouder werk uit. In oktober volgt bij Casterman de Andy Warhol-biografie van Typex, die meteen in zes talen en dertien landen (waaronder de VS) zal verschijnen. Intussen gaf Dargaud ook het eerste deel van De Kennedy Files uit, een graphic-novelreeks over de Kennedy-dynastie van Erik Varekamp en Mick Peet. Vorige week kwam dan weer het nieuws dat Rotterdammer Paul Teng - intussen 65 - de nieuwe tekenaar wordt van de besteller De klaagzang van de verloren gewesten. Het gaat plots hard voor de Nederlanders.

Mindset

De Jongh is duidelijk: “Ja, ik voel die tendens of ommekeer ook aan. Het is zelfs al een tijdje bezig. Enkele jaren geleden zag je al dat plots veel Nederlanders gevraagd werden om typisch Belgische en Vlaamse klassiekers te verstrippen. Romano Molenaar tekende J.Rom, Hanco Kolk een Robbedoes-verhaal en Gerben Valkema een Suske en Wiske-spin-off. Voor ons voelde dat toen al aan als een echte Hollandse invasie. Eentje die er daarvoor niet was. Je kan het een beetje vergelijken met de Spaanse strip, die jaren geleden plots overwaaide naar hier, met namen als Pedrosa, Paco Roca en Homs. Dat zijn nu de gevestigde namen op de grote Europese festivals. En nu lijkt het wel aan ons.”

Waar die ommekeer plots vandaan komt? “Misschien kan je daar pas over jaren op antwoorden. Wat zeker is: onze mindset is totaal veranderd. Alsof we plots vaker denken in termen van buitenlandse mogelijkheden. We zien nu hoe Dargaud en Dupuis in de Nederlands scene rekruteren, terwijl we er van uitgingen dat dat nooit zou gebeuren. Dat was weggelegd voor de Belgen en Vlamingen. Het hoogst haalbare voor ons waren publicaties in het Nederlandse stripblad Eppo. Niet langer: onze dromen en ambities zijn opgeschoven richting buitenland.”

Volgens Typex kan je echter niet spreken van een collectief. “De auteurs die je opsomt doen het allemaal zelf. Er zit geen fonds achter, geen subsidies. Misschien is het wel net daarom dat we het zo goed doen? Subsidie maakt meer kapot dan je lief is. Het leidt vaak tot gemakzucht. Soms heb je net die vechtlust nodig.”

Cross Comix

De Jongh kan zich daarin vinden. “Misschien word je inderdaad wat lui van subsidies.” Ze haalt de vele recente bezuinigingen aan in de Nederlandse cultuursector. “Al onze fondsen voor strips vielen weg. Maar we werden er creatief door, het dwong ons anders te denken.” 

Het op til zijnde Cross Comix Festival, waarvan ze ambassadeur is, is daar een mooi voorbeeld van, zegt ze. “Dat is geen bananendozenbeurs, maar een écht festival met muziek, kunst, drank, filosofie en strips. Precies wat een stripfestival moet zijn.” Voor dat festival werden subsidies gezocht bij organisaties rond filosofie, muziek en journalistiek. “Dat koppelden we aan strips. En nu hebben we een festival waarin zowel Joe Sacco over stripjournalistiek komt praten als dat elf tekenaars alle songs van het nieuwe Wende-album verstrippen. Kortom: het feit dat je geen stripfonds hebt, betekent niet dat je nooit meer subsidies kan krijgen. We moeten er anders mee omgaan.”

Met Cross Comix geeft Nederland Vlaanderen eveneens het nakijken op stripfestivalgebied. Vlaanderens grootste festival, Strip Turnhout (sinds 1977), had zo’n tien jaar geleden nog meer dan 10.000 bezoekers, maar hield er op de laatste editie in 2015 op zijn best 1.500 over. Oubollig en ongeïnspireerd, klonk het. “De formule was op”, geeft voorzitter Karl Van den Broeck toe. “Het moet inderdaad anders. We moeten opnieuw toonaangevend zijn en bereiden ons voor op een festival dat relevant is voor het huidige striplandschap. We kijken daarbij ook naar andere festivals zoals het Antwerpse Grafixx dat illustratoren, stripmakers en grafisch kunstenaars verenigt. We moeten af van de festivals voor oude verzamelaars. Al zal het enkel met overheidssteun kunnen. Zelfs het festival van Angoulême wordt ferm gesubsidieerd. Sterker: Er wordt daar een budget doorgejaagd dat overeenkomt met ons hele Vlaamse stripbudget.”

Vlaamse subsidies

Het succes van de Nederlanders op het gebied van commerciële strips, doet intussen de vraag rijzen of ook het Vlaams Fonds voor de Letteren zijn businessmodel niet moet aanpassen en zich meer moet inspannen om Vlaamse auteurs bij grote uitgevers te pitchen. Het Fonds nuanceert:  “De artistieke en literaire kwaliteit staat voorop, dus het mag niet verbazen dat deze strips vaker bij kleine uitgeverijen terechtkomen”. 

“Belangrijk is ook dat klein niet hetzelfde is als onbetekenend”, zegt Lien Devos, verantwoordelijke promotie strip in het buitenland. “Het Canadese Drawn & Quarterly en het Amerikaanse Fantagraphics, waar respectievelijk Brecht Evens en Olivier Schrauwen publiceren, zijn prestigieus.” Los daarvan stelt Devos ook dat in het verleden al Vlaams werk werd ondergebracht bij Dargaud, Casterman of het Duitse Carlsen. Maar het aantal titels is daarin eerder beperkt. Tot grote oplagen, zoals nu bij de Nederlandse stripmakers, leidde het nooit.

Cross Comix Rotterdam vindt plaats op 18 november. Info: www.crosscomix.nl