Nieuw onderzoek: groot deel Amazonewoud blijkt veerkrachtiger dan gedacht

Sinds de eeuwwisseling hebben zich al vier extreme droogtes voorgedaan in het Amazonewoud. Hoe uitzonderlijk is dat?

Johanna Van Passel: “In het Amazonewoud wisselen zich altijd droge periodes af met regenperiodes. Afhankelijk van het gebied kan zo’n droge periode een maand tot enkele maanden duren. Als we spreken over extreme droogte, dan betekent dat dat er in die droogteperiode nog minder regen valt dan normaal, of dat die periode veel langer duurt. Normaal hebben we één keer per eeuw zo’n extreme droogte, dus vier droogteperiodes sinds de eeuwwisseling is echt uitzonderlijk.”

Is dat vooral het gevolg van klimaatopwarming?

“Ja. We weten dat tijdens El Niño, het weerfenomeen waarbij het water in de oostelijke Stille Oceaan rond de evenaar opwarmt, er meer kans is op langdurige droogte. Maar ook de algemene stijging van de temperatuur van de zeespiegel vergroot de kans op extreme droogte. Zo heeft onderzoek aangetoond dat de laatste periode van extreme droogte in het Amazonewoud, in 2023, niet zo extreem geweest zou zijn zonder de snelle opwarming van de aarde.”

“Maar ook lokale factoren spelen natuurlijk een rol. Het Amazonewoud voorziet een derde van zijn eigen regenval. Maar door alle ontbossing van de voorbije jaren, komt er minder verdamping vrij, en regent het daardoor dus minder.

Hoe hard ziet het Amazonewoud af van die droogte?

“Dat verschilt van deel tot deel. We zien dat twee derde van het woud nog steeds goed herstelt van die droogte. Dat betekent dat na een droogteperiode de boomkruinen weer groen worden.

“Bij een derde van het Amazonewoud zien we dat dat herstel steeds trager gaat. Dat is vooral in het zuiden van het Amazonewoud het geval. Dat is van nature een droger gebied, waar ook de menselijke invloed het grootst is. Het ligt aan de zogeheten Arc of Deforestation, waar Amazonewoud verdwijnt door landbouw en andere menselijke activiteit.

“Als die evolutie zich voortzet, dan kan dat gebied een kantelpunt bereiken. Dat betekent dat het niet meer in staat is om te herstellen. Dat zou leiden tot grote boomsterfte en minder biodiversiteit. Die regio dreigt te veranderen in een soort savannegebied. En dat kan natuurlijk leiden tot verdere droogte.”

Valt het nog te vermijden dat we naar zo’n kantelpunt gaan?

“Het is te zien wat we daar precies onder verstaan. Onder wetenschappers is al lang discussie over de de vraag of het hele Amazonewoud naar zo’n kantelpunt kan gaan. Dat weten we tot op vandaag niet. Wat we wel weten, is dat delen van het Amazonewoud zo’n kantelpunt kunnen bereiken.

“Ons onderzoek laat zien dat een groot deel van het Amazonewoud op korte termijn niet ten onder zal gaan aan die droogte. Maar het gevaar blijft aanwezig voor de gebieden die het nu al moeilijk hebben. Bovendien moeten we er rekening mee houden dat de droogteperiodes die we de voorbije jaren zagen, talrijker en extremer zullen worden.

“De impact van ons menselijk gedrag daarop is ook niet te onderschatten. Voor ons onderzoek hebben we die factor er zoveel als mogelijk uitgefilterd. Maar het is cruciaal dat we de delen van het bos die er nog staan, zoveel mogelijk beschermen.

“Wat dat betreft is het een goed signaal dat de leiders van de acht Amazonelanden vorig jaar een akkoord sloten om beter samen te werken om het woud te beschermen. Wat dat betreft lijkt de wind te keren. Het is cruciaal dat die landen daarbij ook de inheemse gemeenschappen betrekken. Zij bewijzen nog steeds dat ze het Amazonewoud het best weten te beschermen.”