'Rechters moeten bij hoge schulden de vinger meer aan de pols houden'

‘Niet de schuld is het probleem, maar het afbetalen ervan.’ In die ene zin vat de Tilburgse kantonrechter Paul Rouwen het probleem samen waar mensen tegenaan lopen als de geldproblemen hen boven het hoofd groeien. ‘Wie met schulden kampt, krijgt te maken met rente, incassokosten en boeteopslagen. De schuld neemt alleen maar toe. Voor het je het weet is duizend euro tweeduizend euro schuld geworden. En als je maar een buffer hebt van honderd euro per maand ben je lang bezig om dat weg te werken.’

En dan moet er zich intussen vooral geen ander financieel onheil voordoen.

Rouwen is sinds maart betrokken bij een proef in Tilburg, waarbij de rechtbank en de gemeente intensief samenwerken om mensen met problematische schulden sneller weer op de rails te krijgen. De gemeente doet een aanbod voor budgetbeheer, eventueel in combinatie met schuldsanering. 

Het Tilburgse experiment krijgt dit jaar landelijk navolging. Als onderdeel van een 'brede schuldaanpak' die woensdag werd gepresenteerd wil kabinet bekijken of een speciale schuldenrechter kan helpen om hoge financiële nood sneller te verhelpen.

Een van de doelen: minder mensen die door een rechtbank onder bewind worden gesteld. Dat is nogal een ingreep. Iemand geeft zijn financiële leven volledig uit handen. Een bewindvoerder beheert de rekening, bepaalt wat iemand mag uitgeven en verzorgt de belastingaangifte. In Tilburg treft dat lot jaarlijks honderden mensen. Zij hebben gemiddeld vijf jaar lang niks meer te zeggen over hun geld, of dat nu loon is, een uitkering of hun pensioen.

Waarom schiet de rechtspraak nu tekort?

‘Tot nu toe krijgen mensen met schulden pas met de rechter te maken als de zaak helemaal uit de hand is gelopen en er een bewindvoerder moet worden benoemd. Als rechtbank kijken we vooral of de bewindvoerder aan de normen voldoet. Het is een automatisme geworden. De procedure is zo simpel dat we het besluit meestal nemen zonder er een zitting aan te wijden. Maar het is de vraag of er een passende oplossing wordt geboden.’

Wat doet u als rechter nu anders?

‘Sinds maart dit jaar kijken we of het mogelijk is om te voorkomen dat we iemand onder bewind moeten stellen. Dat is mogelijk dankzij de gemeente Tilburg, die zoekt naar oplossingen voor mensen met financiële problemen. Ze hebben een geweldig aanbod aan oplossingen. Daarbij gaat het niet alleen om mensen die al diep in de schulden zitten. Het kan ook hulp zijn aan een student die aan het einde van zijn opleiding zijn goedkope studentenleventje moet opgeven en plots kampt met hoge vaste lasten.’

Hoe gaat die andere methode in zijn werk?

 ‘Als we nu een aanvraag krijgen om iemand onder bewind te plaatsen, vragen we eerst of er een gesprek is geweest met de gemeente. Die heeft meer mogelijkheden dan een bewindvoerder. Als die er toch moet komen, maken we daar afspraken op maat mee. De gemeente kan ook taken van de bewindvoerder overnemen. Als rechtbank houden we meer de vinger aan de pols. Voorheen keken we alleen maar naar de jaarlijkse rekening en de verantwoording van degene die toezicht hield.'  

Is er zoiets als de gemiddelde schuldenaar?

‘Over het algemeen zijn het mensen die vaak al een risico lopen: geen goede vaste baan, een klein pensioen of mensen die financiën ingewikkeld vinden, omdat ze niet goed kunnen lezen en schrijven. Mensen die financieel krap zitten worden ook vaak het slachtoffer van bedrijven die klanten beloven dat ze minder hoeven te betalen voor bijvoorbeeld hun energie, maar daarna toch met hoge rekeningen komen. Zo loopt de achterstand verder op.

‘Maar er zijn ook mensen onder die psychologisch in de knel raken, door een ziekte, een ongeluk of door scheiding, en dan in de geldproblemen komen. Dat kan iedereen gebeuren.’

_Schulden

_{Als je eenmaal schulden hebt, kom je er heel moeilijk vanaf. De Human-documentaireserie Schuldig laat zien dat mensen in de Amsterdamse Vogelbuurt in steeds diepere problemen komen. Ook omdat de aanpak faalt.}

_{Kabinet komt met ‘brede’ aanpak schuldproblemen, gespreid aflossen boetes mogelijk}

_{Verkeersboetes vanaf 75 euro mogen voortaan in termijnen worden voldaan. Als iemand drie maanden zijn zorgverzekering niet betaalt, wordt de zorgtoeslag rechtstreeks aan de zorgverzekeraar overgemaakt. Het kabinet onderzoekt of dit bij huurachterstand ook kan gebeuren met de huurtoeslag die dan rechtstreeks naar de woningcorporatie gaat.}