Alle machtige (overheids)instellingen hebben keihard gefaald om burgers te beschermen bij de ontspoorde fraudejacht die leidde tot het toeslagenschandaal. Die conclusie trok de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening eerder dit jaar in het rapport Blind voor mens en recht.
De commissie kwam met in totaal negentien aanbevelingen, waarover de Tweede Kamer dinsdagavond debatteerde.
Hoewel er geen twijfel bestaat dat zoiets als het toeslagenschandaal nooit meer mag gebeuren, zijn de patronen die eraan ten grondslag liggen niet helemaal verdwenen. Het kan morgen weer gebeuren, concludeerde de commissie dan ook.
'Van links tot rechts oproepen rapport te omarmen'
Daarom moet het demissionaire kabinet alle negentien aanbevelingen overnemen, vinden onder andere de SP, ChristenUnie, GL-PvdA en Partij voor de Dieren.
"Ik hoor heel graag hoe andere partijen hierover denken", zei SP-leider Jimmy Dijk. Hij voegde daar bijna dreigend aan toe: "Mochten zij deze aanbevelingen niet overnemen, dan ben ik zeer, zeer benieuwd waarom zij na een dergelijk schandaal en een dergelijke uitgebreide twee jaar durende enquête van de conclusies en aanbevelingen willen afwijken."
Luc Stultiens van GL-PvdA rekent erop dat de Kamer "van links tot rechts" met een gezamenlijke oproep komt om het rapport te omarmen. "Zodat we eindelijk weer een toegankelijke sociale advocatuur, betere wetgeving, het recht op persoonlijk contact en een overheid die aanspreekbaar is op discriminerend handelen krijgen."
'Echte fraudeurs moeten keihard worden aangepakt'
Maar PVV, VVD, NSC en BBB, de partijen die op dit moment onderhandelen over een nieuw kabinet, willen zich nog niet direct vastleggen. "Veel is afhankelijk van de concrete invulling", zei PVV'er Edgar Mulder bijvoorbeeld. "Maar veel van die invulling ligt er nog niet. Dat is ook niet zo gek, want dat was ook niet de taak van deze commissie."
Pak echte fraude aan, maar sla niet door, is zo'n aanbeveling uit het rapport. "Daar kun je alle kanten mee op", zei Mulder daarover. Als dat betekent dat de Kamer "coulance moet inbakken" in een nieuwe fraudewet, is de PVV daarop tegen, zei hij. "Want echte fraudeurs moeten gewoon keihard worden aangepakt."
Dijk reageerde verontwaardigd. Het rapport maakt dat onderscheid al. "Fraudeurs moeten worden aangepakt, niet de mensen die per ongeluk de regels overtreden", staat er bij de aanbeveling.
"U bent dingen aan het zoeken om niet de aanbevelingen over te nemen", beet de SP'er Mulder toe. "De politieke wil ontbreekt bij de PVV."
Eerst gevolgen van aanbevelingen onderzoeken
Ook de andere formerende partijen waren terughoudend. "Ik ben het eens met veel aanbevelingen", zei Mona Keijzer van BBB. Ze somde er een aantal op: "'De overheid heeft een menselijk gezicht': eens. 'Juridisch vangnet en toegankelijk recht voor mensen': top. 'Een parlement dat goed zijn werk doet': duh."
Maar, zei Keijzer erachteraan, er zitten maatregelen achter die aanbevelingen waarvan je niet precies weet wat de effecten zijn. Dat moet eerst worden onderzocht. Keijzer: "Anders nemen we elkaar en de mensen die het betreft niet serieus."
De aanwezige commissieleden, bestaande uit de Kamerleden Thierry Aartsen (VVD), Michiel van Nispen (SP) en Senna Maatoug (GL-PvdA), waren er vooral om te luisteren. Donderdag beantwoorden zij de gestelde vragen.
Het is geen verrassing hoe zij tegen de eigen aanbevelingen aankijken. "Er rust nog een zware taak op de Tweede Kamer", staat in het rapport. "Het is aan hen om een nieuw grondrechtenschandaal te voorkomen door voortvarend aan de slag te gaan met deze aanbevelingen."