Historicus en oud-Kamerlid Huijsen: 'Actievoeren is overtuigen en niet demoniseren'

Volgens de New Yorkse hoogleraar Mark Lilla wordt het progressieve politieke bewustzijn ondermijnd door de opkomst van een links identiteitsbewustzijn. Als mogelijk begin van deze ontwikkeling noemt hij de feministische leus uit de jaren zestig 'het persoonlijke is politiek'. Hier begint meteen al mijn bezwaar. De huidige identiteitspolitiek is niet hetzelfde als inzet voor het persoonlijke in de politiek. Aan een opnieuw ontkennen van het persoonlijke in de politiek is bovendien niets progressiefs.  

In 1976, nadat ik als Kamerlid uit de kast was gekomen, besprak ik met enkele vrienden de stand van de homo-emancipatie. Hoewel Nederland met het COC al vroeg een zelfbewuste en actieve homobeweging had, waren homorechten politiek gezien een no-go-area gebleven. Wij vonden daarom de feministische opvatting dat het persoonlijke politiek is, ook voor de homobeweging relevant. We besloten voor enige tijd een specifiek op de politiek gerichte actie te gaan voeren en daarvoor is de SVR (Stichting Vrije Relatierechten) opgericht. Met als doel dat homorechten door de politiek zouden worden erkend als mensenrechten, met alle consequenties die daarbij horen.

Spectaculaire actie

Het goede moment om spectaculaire actie te ondernemen deed zich voor in 1977, 40 jaar geleden. Aanleiding was het optreden in Miami van de superchristelijke zangeres Anita Bryant, die via een referendum de homorechten verder wilde beperken. Amerikaanse vrienden hadden ons verzocht om een steunactie vanuit Nederland hiertegen te ondernemen. In het Amsterdamse Concertgebouw - nooit eerder hadden homo's zo'n prestigieuze locatie geclaimd - werd op 8 oktober de 'Miami Nightmare' georganiseerd, een spetterende avond onder leiding van Mies Bouwman. Tal van musici traden op, homoactivisten voerden het woord en politici namen stelling ten gunste van de homo-emancipatie als politiek item. Het waren politici van de linkse partijen, maar ook van de VVD. Het CDA was afwezig en toonde zich in de jaren erna nog ongemakkelijk. Klein-christelijk bleef tegen.

De SVR bleef enkele jaren zeer gericht politiek actief, maar wilde pertinent voorkomen zich tot concurrent te ontwikkelen van het COC. Na opheffing van de SVR hebben haar leden en sympathisanten actie ondernomen om in de verschillende partijen aparte homogroepen te vormen, die de homobelangen binnen hun partijen zouden gaan bevorderen. Dat bleek effectief en bracht een sneeuwbaleffect teweeg. Een steeds grotere groep ging nieuwe ontwikkelingen bevorderen op het gebied van non-discriminatie- en relatiewetgeving. Hoewel er de laatste tijd een toename wordt gesignaleerd van agressie in de publieke ruimte, en nog te veel homo's het gevoel hebben dat ze onvoldoende zichzelf kunnen zijn, is er inmiddels enorm veel bereikt op het gebied van de emancipatie.

Hoe wordt strijd geleverd?

Net als de vrouwenbeweging en indertijd de anti-apartheidsbeweging, had en heeft de homobeweging een aanvullende inbreng in de politiek. Het gaat er echter wel om hòe de strijd wordt geleverd. Blijf je je medeverantwoordelijk voelen voor het democratische klimaat? Behandel je de tegenstander als gerespecteerd medeburger? Probeer je de ander te overtuigen door daar te beginnen waar deze zich mentaal bevindt, om vervolgens daar uit te komen waar je graag zou willen uitkomen? Daar gaan de tegenwoordige voorstanders van identiteitspolitiek nogal eens aan voorbij. Er wordt geëist, er wordt heftig veroordeeld, humor is er ver te zoeken en ja, de ander is de demon. Als je zo bezig bent, zijn woedende tegenreacties voorspelbaar. Overtuigen is in een democratie een kwestie van inclusief denken. Als je dat vergeet, moet je niet verbaasd zijn dat de verkiezingsuitslagen naar rechts tenderen.

_{Coos Huijsen is historicus en auteur van de autobiografie Homo Politicus. De eerste parlementariër ter wereld die uit de kast kwam. Hij zat in de jaren zeventig in de Tweede Kamer voor de CHU en werd later lid van de PvdA.}