Hoe Ryanair zijn werknemers onder de knoet houdt
Duitsland, Portugal, Spanje, Italië... In steeds meer landen beginnen de piloten van Ryanair zich te roeren en plannen ze stakingen. Niet evident, want de lowcostmaatschappij weigert al jaren om te praten met vakbonden.
De Ierse Ryanair-piloten blijven volgende week woensdag thuis. Ook de Duitse pilotenvakbond Vereinigung Cockpit (VC) gaat actievoeren tegen Ryanair, en hun Italiaanse collega’s plannen nu vrijdag een werkonderbreking van vier uur. Ook in België zou er bereidheid zijn tot acties, al is voorlopig onduidelijk hoe of wat. Hoeveel piloten in Europa precies het werk zullen neerleggen, en wat de gevolgen zijn voor de reiziger, is op dit moment nog onduidelijk.
Voor een heleboel piloten van Ryanair is de maat vol. Dat topman Michael O’Leary hen onlangs nog "veredelde taxichauffeurs" noemde, is velen in het verkeerde keelgat geschoten. Het is dan ook voor het eerst in het bestaan van de lowcostmaatschappij dat de piloten van Ryanair zich Europees verenigen.
'In Ierland heb je als werknemer het recht om bij een vakbond te gaan, de vakbond heeft het recht om overleg te vragen, maar de werkgever heeft het grondwettelijk recht om dat niet te doen'
Er is een goede reden waarom het sociaal protest zo lang op zich heeft laten wachten. De vliegtuigmaatschappij weigert al jaren halsstarrig om het gesprek aan te gaan met vakbonden. Salarisonderhandelingen? Die gebeuren met zogenaamde personeelsvertegenwoordigers, de Employee Representative Committees (ERC). Elke Ryanair-vestiging heeft een eigen ERC, en die onderhandelen allemaal apart met de broodheer.
Ierse wetgeving
“Ryanair kan dat doen, omdat het onder de Ierse wetgeving valt”, vertelt onderzoeker Stan De Spiegelaere van het Europees Vakbondsinstituut. “Daar heb je wel wetgeving over vakbonden, maar die is niet-bindend. In België moeten bedrijven zodra ze vijftig personeelsleden hebben sociale verkiezingen organiseren en een comité voor preventie en bescherming op het werk op poten zetten. Vanaf honderd personeelsleden heb je een ondernemingsraad. Maar in Ierland is dat niet zo. Je hebt als werknemer het recht om bij een vakbond te gaan, en de vakbond heeft het recht om overleg te vragen, maar de werkgever heeft het grondwettelijke recht om dat niet te doen.”
De werknemers van Ryanair die in België werken, vallen in principe onder de Belgische wetgeving. In principe, want in de realiteit is daar heel wat discussie over. “Als ze hier zijn ingeschreven, dan geldt de Belgische wet. Punt. Maar dat is het probleem met die piloten: aangezien ze zo mobiel zijn, kan Ryanair ze in Ierland inschrijven”, zegt De Spiegelaere. “Of ze stellen mensen freelance of via een onderaanneming tewerk. Voor andere bedrijven is dat veel lastiger. Bombardier Brugge kan bijvoorbeeld moeilijk beweren dat het Ierse werknemers heeft.”
Al in 2011 stapten zes werknemers van Ryanair naar het Arbeidshof in Bergen, net omdat ze onder het Belgische recht willen vallen. In hun contract staat Charleroi als ‘thuisbasis’, maar willen ze arbeidsgeschillen voor de rechtbank uitvechten, dan moeten ze dat in Ierland doen. Het Arbeidshof in Bergen vroeg raad aan het Europees Hof van Justitie en moet zich nog over de zaak uitspreken.
“Dat zal heel belangrijk zijn”, zegt Paul Buekenhout van de vakbond LBC. “Stelt het hof die werknemers in het gelijk, dan kunnen we eindelijk een Belgische ondernemingsraad oprichten. Nu betwist Ryanair dat nog steeds.”
Europese ondernemingsraad
Voor de personeelsleden van Ryanair is het dus niet zo eenvoudig om harde eisen af te dwingen bij de Ryanair-top. De Spiegelaere: “Een werknemer die niet bij de vakbond zit, kan wel praten met het management, maar mist bescherming. Bij harde onderhandelingen kan die persoon eenvoudigweg ontslagen worden.”
Een ander nadeel is dat die personeelsvertegenwoordigers zelf alle gesprekken moeten voeren. “Bij sociaal overleg gaat een extern secretaris doorgaans aan tafel zitten als vertegenwoordiger van het personeel”, zegt de vakbondsspecialist. “Dan kan er zwaarder onderhandeld worden. Een nadeel is dat de agenda van de personeelsvertegenwoordiger soms anders is dan de agenda van de vakbond zelf.” Wel kunnen ze bij een staking een vergoeding krijgen, op voorwaarde dat de vakbond het initiatief steunt.
'Al in 2011 stapten zes werknemers van Ryanair naar het Arbeidshof in Bergen, net omdat ze onder het Belgisch recht willen vallen'
Een paar maanden geleden besloten de Ryanair-piloten hun krachten te bundelen in een Europese koepel-ERC. “Ik vermoed dat het hier om een soort Europese ondernemingsraad gaat”, zegt De Spiegelaere. “Ook dat is een manier om overleg af te dwingen. Als aan een heleboel voorwaarden is voldaan, dan moeten werkgevers over zo’n Europese ondernemingsraad onderhandelen. Al is de regelgeving evenmin sluitend. Gelijkaardige pogingen bij andere bedrijven zijn al verschillende keren gestrand.”
Op dit moment kan Ryanair dus nog steeds alle sociale dialoog zomaar opzijschuiven. “Dit gaat over het basale democratische recht om gehoord te worden”, vindt De Spiegelaere. “Triest dat een bedrijf dat zomaar naast zich neer kan leggen.”
Bij Ryanair was voorlopig niemand bereikbaar voor commentaar.