New Yorks-Brusselse kunstenaar Charlemagne Palestine: "Ik ben het neefje van de teddybeer"

Charlemagne Palestine: “De expo vindt plaats in de vijf antichambres (Franse term voor voorkamer, red.) van Victor Horta, die ik erg bewonder. Het wordt een ge­samtkunst­werk: het brengt samen wat ik de laatste vijftig jaar heb gedaan: video, performance en installatie, maar dan in een nieuwe ver­sie. Ik noem het Aa Sschmmet­trro­ossp­pec­ctivve: het gaat van mijn vroegste werk in New York in de late sixties en vroege seventies tot de dingen die ik vandaag in Oostenrijk, Nederland, L.A., Parijs en New York toon. Elke expo is belangrijk, maar deze is speciaal omdat ik zeventig word en in Brussel woon. Een van mijn eerste performances in de vroege jaren zeventig was ook hier trouwens.”

Was het een vrijwillige verhuizing naar België?

“Ik ben geboren in Brooklyn, maar ik woon al twintig jaar in Brussel. Mijn vrouw komt hier vandaan en het ziet ernaar uit dat ik hier de volgende jaren ook zal spenderen. Ik heb hier al veel verschillende dingen gedaan de laatste vijftig jaar, maar nooit een Sschm­met­trroossppecctivve in wat nu mijn stad is – daarom is het zo speciaal. Ik heb lang een atelier gehad in New York, maar dat was niet nodig omdat ik altijd meer Europese shows had. Europeanen zijn altijd meer geïnteresseerd geweest in het werk van artiesten zoals ik. Mijn ouders zijn geboren in Oost-Europa, ik in New York en dat is de meest Europese stad in Amerika. Ik groeide op in een Oost-Europese wijk waar iedereen Pools, Russisch, Roemeens, Hebreeuws of Jiddisch sprak. Ik voelde me altijd een Europeaan in New York, nu ben ik een New Yorker in Europa.” (lacht)

Ben je een product van de sixties?

“Ik heb veel geluk gehad: de meeste artiesten maken hun meest ambitieuze werk als ze jong zijn. Ik was niet altijd in staat om te doen wat ik wilde, dat lag aan de tijdsgeest. Mijn collega’s vonden mijn werk vaak te gek. Vandaag hebben jonge mensen van overal diezelfde drang om alles uit te proberen, en die kans krijg ik dus ook tegenwoordig, om een Charlemagne-versie te maken van alles. Ik ben zeker géén product van de sixties, ik ben een product van vandaag. In de jaren 60 had ik niet eens de kans om te doen wat ik nu doe. Ik heb natuurlijk een bepaalde leeftijd, maar ik werk nu meer dan in de sixties en het zijn spannendere tijden. Ik ben lid van de maximal world van vandaag en probeer elke dag het maximale te doen. Ik hoop dat mijn show in Bozar dat ook zal reflecteren.”

Wanneer wist je dat je kunstenaar wilde worden?

“Ik wist als kind vooral wat ik niét wilde worden. Wel ontmoette ik allerlei artiesten in bars en op reis. Ik was altijd nieuwsgierig naar andere kunstenaars, ook nu nog. Ik zoek ze op via Google en ontdek zelfs kunstenaars van mijn generatie waar ik nog nooit van gehoord had, stromingen die zich toen ontwikkelden op andere plaatsen... I love it. Het probleem was dat ze me in vakjes probeerden onder te brengen: composer, performer, video-artist... Maar ik heb altijd àlles gedaan. Ik werd verliefd op de term gesamtkünstler. Het past ook bij de jugendstil. Bozar zet nu dus twee gesamtkünstler tegenover elkaar, eentje van begin 20ste en eentje van begin 21ste eeuw, een mooie connectie.”

Is de kunstwereld nu zo anders dan vijftig jaar geleden?

“Er zijn vandaag veel meer artiesten, je vindt ze over het hele internet, terwijl wij vroeger bijna iedereen in het vak kenden. We woonden in buurten waar niemand wilde komen. Door de aantrekkingskracht en het grote geld van de kunstscene vandaag zijn de slums waar wij woonden dure buurten geworden. Met 100 euro was je vroeger rijk als jonge artiest, dat was het budget voor heel wat projecten. Onlangs werd een van mijn vrienden, Jay Sanders, executive director van Artist Space, een van de alternatieve galerieën in New York waar ik 45 jaar geleden optrad. Ze hadden net een fundraising voor het volgende werkjaar achter de rug en haalden daarbij 1 miljoen dollar op. Ik bedoel maar: voor een alternatieve ruimte, non profit, voor nieuwe artiesten! Dat maakt het tot een heel ander tijdperk. De scene is enorm veranderd."

Waar haal je al die teddyberen voor je werk?

“De beren in Bozar komen uit een tweedehandswinkel in Groningen, maar ook uit Frankrijk, Duitsland, van lang geleden uit de Verenigde Staten, en exemplaren die ik zelf heb gemaakt – unieke sculpturen – die ook in de show zitten. Het wordt dus een mix. Alle beren die je ziet in de etalages komen in een huishouden terecht dat er na verloop van tijd genoeg van heeft. Sommige mensen zeggen op hun zestigste: 'Ik heb nog steeds mijn eerste teddybeer'. Dat betekent ook dat al die andere beren zijn moeten gaan. We hebben nu 18.000 pluchen dieren gevonden, ik noem ze divinities. Ze waren vergeten, maar ik breng ze terug en mensen komen speciaal om deze verloren vrienden te zien. Het is als een wedergeboorte. Trouwens: de teddybeer werd in 1902 uitgevonden op vijf kilometer van waar ik geboren ben in Brooklyn. Op 404 Thompson Avenue Brooklyn werd de eerste teddy gemaakt als eerbetoon aan de president van toen, Theodore Roosevelt. De makers ervan kwamen uit precies dezelfde streek als mijn moeder. Ik ben dus eigenlijk bijna het neefje van de teddybeer.” (lacht)

Van 18/5 tot 26/8 in Bozar, Brussel. bozar.be