Er zijn twee plausibele hypotheses over de terroristische aanslag nabij Moskou

Er zijn twee plausibele hypotheses over de terroristische aanslag van vrijdag op de Crocus City Hall nabij Moskou, waarbij minstens 139 mensen om het leven kwamen. De eerste is dat het een inside job was; de actie zou georkestreerd kunnen zijn geweest door de Russische veiligheidsdiensten of ze zouden op zijn minst op de hoogte kunnen zijn geweest van de plannen. De tweede plausibele hypothese is dat het géén inside job was.

In open samenlevingen zijn complottheorieën voer voor mafketels. In gesloten samenlevingen is het echter normaal dat mensen er soms hun toevlucht toe zoeken om politieke fenomenen te plaatsen, ook al blijken ze niet altijd correct.

In 1999 werden meer dan 300 Russen gedood en 1.700 verwond bij een reeks bomaanslagen op appartementen waarvoor de autoriteiten Tsjetsjeense terroristen de schuld gaven. De bomaanslagen dienden als voorwendsel voor Vladimir Poetin - die snel was opgeklommen van tweederangs apparatsjik tot directeur van de FSB en vervolgens tot premier - om de Tweede Tsjetsjeense Oorlog te beginnen.

Maar toen gebeurde er iets vreemds. De politie vond drie enorme zakken met wit poeder in de kelder van een flatgebouw in de stad Rjazan, verbonden met een ontsteker en een timer die was ingesteld om af te gaan om 5.30 uur ‘s ochtends. Uit de eerste tests bleek dat het poeder hexogeen bevatte, het explosief dat bij de andere bomaanslagen was gebruikt.

De politie arresteerde al snel de daders die de zakken hadden geplaatst; het bleken medewerkers van de FSB te zijn. De Russische regering verklaarde later dat de zakken gevuld waren met suiker en in de gebouwen waren achtergelaten in het kader van een oefening. Maar zoals historicus David Satter en anderen hebben gedocumenteerd, grenst deze bewering aan het absurde. Talloze journalisten en politici die het incident wilden onderzoeken, werden bovendien vergiftigd of doodgeschoten.

Waarom is deze geschiedenis belangrijk? Omdat ze laat zien dat Poetin “niet allergisch is voor bloedvergieten, noch bij Russen, noch bij anderen, als dit hem helpt zijn doelen te bereiken”, zoals Garry Kasparov opmerkte in The Wall Street Journal.

Geschiedenis van islamistisch terrorisme

Het is veelzeggend dat Poetin vrijwel onmiddellijk Oekraïne aanwees als de verantwoordelijke voor het bloedbad van afgelopen vrijdag; ineens was daarmee een mogelijk motief voor een operatie onder valse vlag gegeven. De verdachtmakingen waren absurd; Oekraïne zou onmiddellijk zijn geloofwaardigheid bij zijn westerse partners verliezen als het enige connectie met de gebeurtenis zou hebben.

Eveneens veelzeggend is het feit dat de aanval plaatsvond vlak na de herverkiezing van Poetin in de schijnverkiezingen van deze maand, op een moment dat hij tienduizenden nieuwe troepen wil mobiliseren voor de oorlog in Oekraïne. Hoe kan hij dat beter voor elkaar krijgen dan door paniek te zaaien aan het thuisfront? Het is een beproefd recept.

Tenminste, dat is de eerste hypothese.

Rusland kent echter een lange geschiedenis van islamistisch terrorisme en de Verenigde Staten waarschuwden Moskou op 7 maart (net zoals ze Iran in januari waarschuwden voor een aanval van IS) dat er een aanval op handen was. In beide gevallen werd de waarschuwing genegeerd. Poetin deed het af als “een poging om onze samenleving bang te maken en te destabiliseren”, misschien omdat cynische regimes zich moeilijk kunnen voorstellen dat altruïstische motieven mogelijk zijn.

Dit suggereert wat we al wisten: Poetins regime is even incompetent als meedogenloos. En met de vijanden die het heeft, hoeft het geen fictieve samenzwering te verzinnen tussen westerse machten en het “naziregime” in Kiev. Rusland zal zijn interne zwakheden - een krimpende bevolking, ruziënde etnische minderheden, een braindrain en een energieafhankelijke economie - nooit oplossen met buitenlandse veroveringen.

Maar het toont ook iets anders aan: vijf jaar nadat het zogenaamde kalifaat van IS in Noord-Irak en Syrië viel, zijn de groep en zijn uitlopers nog lang niet verdwenen.

Ongeveer 9.000 geharde strijders van IS worden als gevangenen vastgehouden in verschillende kampen in Syrië, bewaakt door Koerdische troepen, met Amerikaanse hulp (die Donald Trump probeerde stop te zetten). De tak van Islamitische Staat die beschuldigd wordt van de aanslagen in Moskou heeft naar schatting 6.000 strijders op vrije voeten, voornamelijk in Afghanistan. Andere afdelingen van IS zijn actief in heel Afrika, waar de Amerikaanse antiterreurinspanningen worden gehinderd door lokale onlusten.

Met andere woorden, naarmate Washington ophield de wereldwijde wanorde aan te pakken (of gedwongen werd om dat te doen), groeide de wanorde. Wat er in Moskou gebeurde, doet denken aan wat er in 2015 gebeurde in de Bataclan in Parijs, toen 90 mensen werden vermoord. IS lijkt een voorliefde te hebben voor aanslagen op concertzalen.

‘Focus verleggen’

De uitdrukking “de focus verleggen” wordt veel gebruikt in discussies over buitenlands beleid; de regering-Obama “verlegde de focus naar Azië”, Trump en Biden “verlegden de focus naar concurrentie tussen grootmachten”. De les van de eerste focusverlegging is dat we de NAVO en de Europese veiligheid op eigen risico hebben verwaarloosd, die van de tweede dat het idee dat de dagen van islamistische terreur grotendeels achter de rug waren een illusie was. Zoals Israël op 7 oktober aan den lijve ondervond, raken de doodsvijanden van een land niet getemd of verslagen alleen omdat leiders hun prioriteiten veranderen.

De Amerikaanse veiligheidsuitdagingen van vandaag zijn mondiaal: een oplevende IS, een revanchistisch China, een regionaal agressief Iran en een Rusland waar de grenzen tussen grootheidswaan en paranoia vervagen. Of wat er in Rusland is gebeurd nu islamistische terreur was, een samenzwering van de FSB of een afschuwelijke combinatie van beide, het voorspelt weinig goeds voor de VS.

_{© The New York Times}