Direct naar artikelinhoud
Europese Verkiezingen

Europese lijsttrekkers krijgen weinig ruimte in NOS-slotdebat

Het NOS-debat voor het debat tussen premier Rutte en Thierry Baudet werd nooit zo scherp als de scheiding tussen pro- en anti-Europa. Korte interviews zaten discussie en onderbouwing woensdagavond in de weg. ‘Als we dit soort makkelijke debatjes met oneliners blijven voeren, blijven de echte problemen onbenoemd.’

Europese lijsttrekkers voorafgaand aan het NOS-debat.Beeld Marcel van den Bergh / de Volkskrant

Door een merkwaardig samenspel van media en politiek werd het debat waar het woensdagavond eigenlijk om moest draaien een voorprogramma voor de hoofdact: de titanenstrijd tussen Mark Rutte en Thierry Baudet bij Pauw: rechts tegen nog rechtser.

Dat geïmproviseerde hanengevecht wierp zijn schaduw vooruit op het debat van Europese lijsttrekkers, die elkaar troffen in een huiselijk-industrieel decor in het Brabantse Veghel. Derk Jan Eppink (Forum voor Democratie) en Malik Azmani (VVD) konden ontspannen aanschuiven, in de wetenschap dat hun partijleiders later het zware werk zouden doen. Ter rechterzijde stond er zodoende vooral voor Esther de Lange (CDA) en Marcel de Graaff (PVV) wat op het spel.

Anders lag dat op links. Voor één lijsttrekker was de programmering wellicht pijnlijk. Eurocommissaris Frans Timmermans (PvdA) had in plaats van Rutte bij Pauw kunnen aanschuiven, en daarmee dat debat een Europees perspectief kunnen geven. Hij bedankte volgens Pauw al in een vroeg stadium voor de eer. De Spitzenkandidat van de Europese sociaal-democraten kan volgens de jongste peilingen de PvdA een verrassend goede uitslag bezorgen en liet in de uitzending zien waarom: hij sprak rustig en met kennis van zaken. Daar moesten Bas Eickhout (GroenLinks) en Sophie in ’t Veld (D66) tegenop boksen.

Hindermacht

Er liep een wezenlijker scheiding door dit gezelschap: die van de eurosceptische partijen in allerlei gradaties – PVV, FvD, SP, PvdD – versus de rest, die het Europese project meer of minder hartstochtelijk omarmt. Die keuze is wezenlijk: zal het nieuwe Europese parlement straks een anti-Europese hindermacht in zijn midden krijgen? Die scheidslijn werd glashelder in het debat over arbeidsmigratie, waar Arnout Hoekstra (SP) en Marcel de Graaff (PVV) – ‘grenzen dicht’ – een front vormden.

Die scheiding had vaker tot een scherp debat kunnen leiden. Maar de programma-opzet was eerder die van een reeks korte interviews, waarbij de opvattingen naast elkaar bleven staan, met weinig ruimte voor wisseling van argumenten. Zo mocht De Lange niet reageren toen Peter van Dalen (ChristenUnie) de landbouwkoers van het CDA aanviel. Ook het debatje over energie bleef hangen in standpunten; voor (PVV) of tegen (GroenLinks, D66) kernenergie – aan onderbouwing kwam niemand toe. Wel werd lang gesteggeld over de verdiensten van europarlementariërs.

Soms werkte de tafelschikking contraproductief. Over de toestroom van migranten werd gesproken door VVD, 50Plus, PVV en Denk – dus drie partijen die de migratie maximaal willen beperken. Eppink zag en passant zijn kans schoon Azmani zijn voorhoederol bij de Turkijedeal te ontfutselen en naar Victor Orbán van Hongarije door te schuiven.

Desinteresse

De Europese lijsttrekkers als opwarmertje voor een binnenlands hanengevecht, zelfs de Britse krant The Guardian vond het woensdag een vreemde zaak. Beter kan de desinteresse voor Europese verkiezingen niet zichtbaar worden gemaakt. In de aanloop naar de verkiezingen kampten vrijwel alle lijsttrekkers met een grote mate van onbekendheid. Naar hun eerdere debat bij Nieuwsuur keken slechts 400 duizend kijkers.

Het is maar de vraag of zo’n ritueel debat daar verbetering in brengt. Anders dan landelijke of lokale kopstukken zijn de Europese lijsttrekkers het niet gewend alle aandacht te krijgen. Op een enkeling na – Timmermans, De Lange, Eickhout, Toine Manders (50Plus) – zijn het geen behendige debaters. Straks in Brussel schuiven ze aan bij een grote fractie. Ze kunnen zo veel Brusselse uren maken als ze willen, de Nederlandse kiezer zal zijn stem toch vooral laten afhangen van het optreden van de nationale partijleiders. 

De Lange was degene die de kwestie het best benoemde: ‘Als we dit soort makkelijke debatjes met oneliners blijven voeren, blijven de echte problemen onbenoemd.’

Op één gebied konden alle lijsttrekkers elkaar de hand geven: cruciaal is dat ze het eigen potentieel weten aan te boren. De opkomst zal doorslaggevend zijn. Als al die bezoekers van de meet-ups van Klaver, die nieuwe vrienden van Lilian Marijnissen, de mensen die Forum adoreren daadwerkelijk gaan stemmen, is er winst te boeken. De opkomst was in 2014 ruim 37 procent, de 40 procent werd in 1989 voor het laatst gehaald. De eigen achterban opwarmen levert meer op dan kiezers kapen bij de concurrentie.

Wat willen de lijsttrekkers eigenlijk?

Donderdag zijn de Europese verkiezingen. Wie zijn de lijsttrekkers en wat willen ze in Brussel gaan doen? Lees de profielen van de twaalf belangrijkste kandidaten.

Deze kieswijzer kijkt naar wat partijen daadwerkelijk doen (en níet naar wat ze beloven in campagnes)

Vergelijk uw politieke opvattingen met het stemgedrag in het Europees Parlement en kom erachter met welke partij u de meeste overeenkomsten heeft. 

De meest gestelde lezersvragen over de Europese verkiezingen

Waarover stemmen we? Wat heeft het Europees Parlement bereikt? We vroegen lezers naar hun prangendste vragen over de Europese verkiezingen. Hier beantwoorden we die vragen.