Direct naar artikelinhoud
Opinie

Geef ze een geel hesje, die zwijnen. Want als ze in je tuin woelen, is het uit protest

Geef ze een geel hesje, die zwijnen. Want als ze in je tuin woelen, is het uit protest
Beeld Bas Bogaerts

Joachim Mergeay is wetenschapper, bioloog, landbouwer en boomverzorger.

Iedereen heeft tegenwoordig wel een mening over “het everzwijnenprobleem” en hoe het op te lossen: de hoogleraar zegt dit, de docent zegt dat. De jager wil meer jagen, de filosoof wil vangen en verplaatsen, ... en iedereen lijkt enkel bezig met symptoombestrijding. Men gaat van probleem naar oplossing, in plaats van eerst de oorzaak te zoeken. Het gevolg is dat niemand de olifant in de kamer opmerkt: ruimtelijke wan-ordening.

Een wetenschappelijke studie in het toonaangevende vakblad PNAS (13/11/2018) heeft het over het belang van kleine natuurgebieden voor het behoud van biodiversiteit. Met klein bedoelen ze: minder dan duizend hectare. Een natuurgebied in Vlaanderen heeft een mediane oppervlakte van om en bij de vijfentwintig hectare. Je kan bij wijze van spreken in Vlaanderen nergens twee kilometer afleggen zonder vijf keer een andere ruimtebestemming te kruisen. Vlaanderen is volgens een Europees wetenschappelijk rapport dan ook de meest versnipperde regio van Europa. Wat nog overblijft van natuur zit opgesloten in postzegelgrote reservaten.

Joachim MergeayBeeld rv
Wat nog overblijft van natuur zit opgesloten in postzegelgrote reservaten.

Vele Europese zoogdieren komen uit een diep dal, veroorzaakt door eeuwen van vervolging, afschot en vergiftiging. De opmars die ze nu meemaken hebben we goeddeels te danken aan Europese wetten die natuur beschermen, wetten die het gebruik van verdelgingsmiddelen en landbouwgiffen hebben ingeperkt, maar ook aan een verandering in onze houding naar natuur. Onze grootouders vingen in hun jeugd vogels om ze op te eten. Tegenwoordig maken kinderen nestkastjes en voedertafels en tellen ze ’s winters hoeveel er komen eten. Bever, everzwijn en ree, maar ook otter en wolf profiteren van deze veranderingen, en van dit nieuwe maatschappelijke draagvlak. Hun landschap van weleer is echter veranderd. Geen nood, ze passen zich aan. Evers schuilen in het bos, déjeuner dans l’herbe van jouw voortuin vinden ze ideaal, en als dessert is de mais op de goed bemeste akker pal naast het bos een kolfje naar hun hand. Dat zorgt natuurlijk voor spanningen.

Open sociale media en je leest: er is in Vlaanderen geen plaats voor (vul soortnaam in). ze horen hier niet thuis! De zwijnen, wolven, bevers en marters vinden duidelijk van wel. Een moeras ontwateren, de rivier indijken en vervolgens in dat overstromingsgebied lintbebouwing neerpoten, dat hoort blijkbaar wel, want dat is wat we in de 20e eeuw onafgebroken hebben gedaan.

Als je kriskras gaat wonen en overal aan landbouw doet, dan kan het niet verbazen dat er conflicten opduiken met natuur. Nu ja, zolang het grootste dier waar we rekening mee moesten houden een muis of een mier was, was er geen probleem. Een kikker die voor een auto springt, ach ja, pech voor die kikker. Een everzwijn daarentegen... De toename van conflicten met grote dieren die terug hun leefgebieden innemen te midden van woon- en landbouwgebied is de prijs die we betalen voor de waanzinnige ruimtelijke versnippering. Honderd vierkante natuurgebiedjes van 25 hectare hebben 200 kilometer aan randen van waaruit wilde dieren kunnen “ontsnappen”. En ze moeten maximaal 250 meter afleggen om uit het natuurgebied te zijn. Een enkel natuurgebied van 2500 hectare (die kan je buiten de militaire domeinen in Vlaanderen op één hand tellen) heeft tienmaal minder “grenzen”.

De populatiegrootte van everzwijnen wordt onder natuurlijke omstandigheden vooral bepaald door natuurlijke sterfte in de winter door voedselgebrek en ziektes. Met op een steenworp alomtegenwoordig landbouwgebied vol ingeploegde oogstresten, of wormen in een gazonnetje is er van winters voedselgebrek geen sprake meer. Als een zwijn je gazon omploegt, wie moet je dan met de vinger wijzen: het stoute everzwijn, of diegenen die voor de ruimtelijke chaos gezorgd hebben?

Kortom, kan je het wilde dieren kwalijk nemen dat ze in Vlaanderen niet binnen de grenzen van de aan hen toegewezen morzels blijven? Geef ze een geel hesje, die zwijnen. Want als ze woelen in je voortuin of op je akker, is het uit protest.