Burgerwetenschappers bevestigen opwarming Noordzee: meer giftige pietermannen, minder garnaal
De Belgische Noordzee ondervindt steeds meer beïnvloeding door de mens, en voorop staan de effecten van klimaatverandering. Koudwatersoorten als de noordzeegarnaal nemen in aantal af, warmwaterfauna zoals de giftige kleine pieterman, de kleine heremietkreeft en bepaalde exoten worden juist talrijker. Dat blijkt uit ‘Hoe is de Noordzee eraan toe?’, het eerste rapport van het burgerwetenschapsproject SeaWatch-B onder leiding van het Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ).
Het VLIZ lanceerde het project in 2014 om de veranderingen in de Belgische Noordzee op de voet te kunnen volgen. Veertien burgers kregen een opleiding en de nodige uitrusting, en voerden sindsdien op een vast strandtraject een aantal standaardmetingen uit.
Door op die gestandaardiseerde, vooraf vastgelegde manier verschillende parameters op te volgen, kunnen ze veranderingen als gevolg van natuurlijke of menselijke invloeden opsporen, en die staan in het eerste rapport voor de periode juni 2014 tot juni 2018. Daaruit blijkt dat het vooral de klimaatverandering is die invloed heeft op de veranderingen in de Noordzee.
Warmwatersoorten
De Noordzee is de voorbije halve eeuw met 1,7°C opgewarmd, twee keer zo snel als het wereldgemiddelde voor oceaan en zeeën. Dat uit zich in allerlei verschuivingen in de voedselketen, met als belangrijkste het wegtrekken van koudwatersoorten en een toename van dieren en planten afkomstig uit de Atlantische Oceaan of zuidelijker.
In vergelijking met studies van twintig jaar geleden (1996-97) is er een vervijfvoudiging van het aantal kleine pietermannen, een giftig warmwatervisje, in de branding. Die valt samen met een sterke daling bij de noordzeegarnaal, een koudwatersoort.
Ook de toename van de kleine heremietkreeft, de vestiging van de Amerikaanse ribkwal voornamelijk in de herfst en winter, en het langer verblijven van jonge pladijs in het strandwater - tot december, vroeger tot oktober - wijzen in dezelfde richting.
Toch blijft garnaal, met 6.403 door de SeaWatchers bij het kruien gevangen exemplaren, ook vandaag nog de talrijkste soort in de branding. Op twee eindigt het zeedruifje, een inheemse kamkwal met 1.506 exemplaren, en op drie de kleine heremietkreeft met 428 exemplaren.
Enkele niet alledaagse vondsten in de kruinetten waren de hooiwagenkrab, de blaasjeskrab - een exoot -, de dwerginktvis, de pitvis, de grote zeenaald, de groene zeedonderpad, de noordzeekrab en een niet nader bepaalde zeepissebed, zo schrijven de onderzoekers in het rapport.
Boormosselen
Opvallend is ten slotte nog het geval van de boormosselen. Aan onze kust komen vooral de inheemse witte boormossel en de uitheemse Amerikaanse boormossel veel voor.
De twee verwante soorten bieden op termijn een interessant perspectief om – op basis van het relatief voorkomen van beide soorten – na te gaan hoe een exoot tegenover een vergelijkbare inheemse soort omgaat met veranderingen in zee. Aan de Belgische kust lijkt de Amerikaanse boormossel veelal dominant: de invasieve soort is goed voor zo'n driekwart van de meldingen, terwijl de inheemse witte boormossel het moet stellen met een kwart van de meldingen.
In totaal hebben de 14 SeaWatchers tussen juni 2014 en juni 2018 samen 101 surveys uitgevoerd, gespreid over de volledige Belgische kust.
De bevindigen van het volledige onderzoek staan in het rapport ‘Hoe is de Noordzee eraan toe?’.
Bekijk hier de reportage uit "Het Journaal"
