Welke beroepen zijn het slechtst voor je gezondheid?

Ze had geen beter moment kunnen kiezen voor haar doctoraat. Net nu de discussie rond de zware beroepen volop woedt, komt Laura Van den Borre (VUB) met harde cijfers. “Iedereen roept nu in het blinde weg: Mijn job is de zwaarste! Maar ­eigenlijk weten we daar heel weinig over”, zegt ze.

In haar doctoraatsstudie geeft ze een aanzet om daar verandering in te brengen. Ze vertrok van de hele werkende Belgische bevolking met een leeftijd tussen de 25 en 60 jaar in 1991 – liefst 3,1 miljoen mensen – en onderzocht of en waaraan zij overleden tussen 1991 en 2011. In haar analyses schakelde ze de invloed van leeftijd uit, om tot sterftecijfers voor 27 grote beroepscategorieën te komen.

En wat blijkt? Bij de mannelijke schoonmakers overleden 738 mensen op 100.000 Belgen. Bij leraren gaat het om “slechts” 363 doden. Ook bij andere ­beroepsgroepen waar handen­arbeid wordt verricht, lag het risico om te sterven bijna dubbel zo hoog.

“De overlijdenscertificaten leren ons dat ze het vaakst overlijden aan long-, hart- en vaatziekten”, zegt Van den Borre. Die aandoeningen horen sowieso bij de belangrijkste doodsoorzaken in België, maar de verschillen tussen de beroepen zijn opvallend groot. Zo loopt een schoonmaker drie keer meer risico om te overlijden aan een ademhalingsziekte dan een leraar.

Van den Borre keek enkel naar de verbanden, dus grote verklaringen kan ze niet geven. Bovendien spelen ook factoren mee die niets met het beroep te maken hebben. “De top drie zijn jobs voor mannen met een lagere opleiding”, zegt Van den Borre. “Mensen die minder toegang hebben tot gezondheidszorg en minder bezig zijn met een gezonde levensstijl. Roken en alcoholgebruik komt er ook vaker voor.”

Metaal en stof

Toch is er meer aan de hand. Bij de schoonmakers filterde Van den Borre roken uit de resultaten, en toch bleven de verschillen met de bedienden groot. “Ze worden dus wellicht blootgesteld aan schadelijke stoffen”, zegt ze. “Ook bij de andere arbeidersjobs is er een relatief grote blootstelling aan stof, metaalpartikeltjes, chemische producten, enzovoort.”

Bij de vrouwen valt op dat managers van kleine ondernemingen op de tweede plaats staan. In vergelijking met vrouwelijke leerkrachten hebben zij 88 procent meer risico om te overlijden aan alcoholgerelateerde ziektes. “De hypothese is dat zij het moeilijk hebben om hun gezin met hun werk te combineren. Ze hebben al een stresserend beroep met een grote verantwoordelijkheid en dan moeten ze thuis nog echtgenote en moeder zijn. Het is een realiteit dat zij vandaag nog steeds het huishouden meer op zich nemen. Die stress kan bijvoorbeeld leiden tot een hoger alcoholgebruik.”

Wat nu?

Vraag is wat we nu met deze resultaten moeten. “Uit dit onderzoek blijkt dat er in sommige beroepen iets aan de hand is”, zegt demograaf Patrick Deboosere, promotor van het onderzoek. “Nu is het aan de sectoren om dieper te graven en om te bekijken hoe ze het tij kunnen keren.”

Schoonmaaksector:“We kijken of maatregelen nodig zijn”

De meeste poetsmannen werken in de industriële schoonmaak, maar de beroepsfederatie – de Algemene Belgische Schoonmaakunie – kon geen commentaar geven op de bevindingen.

Voor de huishoud­hulpen die werken via dienstencheques is er wel beterschap in zicht. “We zijn bezig om de werkbaarheid van de job te analyseren en zullen op basis daarvan bekijken of er extra maatregelen nodig zijn”, zegt Peter Van de Veire, directeur van het Vormingsfonds Dienstencheques, waar de ­sociale partners in zetelen. “We onderzoeken of onze schoonmakers bijvoorbeeld met andere producten moeten werken of ergonomischer materiaal nodig hebben.”

Unizo: “Zelfstandig ondernemen is boeiend, maar stressvol”

Bij de vrouwen staan de chauffeurs op de eerste plaats. Maar omdat het om een relatief kleine groep gaat, is het te gevaarlijk om daar al te grote conclusies uit te trekken. Wel opvallend is het hoge sterfterisico bij managers van kleine ondernemingen.

“Hard werken en een zaak runnen is op zich niet ongezond, maar het vraagt wel veel van mensen”, zegt woordvoerder Filip Horemans van zelfstandigenorganisatie Unizo. “Vrouwen nemen ook nog meer zorgtaken voor zich, wat extra belastend is. Dat kan tot extra stress en een ongezonde levensstijl leiden. Het zou al helpen mochten het sociaal statuut en het vangnet voor zelfstandigen verbeteren.”