Tienduizenden Armeniërs eisen ontslag van premier na overdracht van grensdorpen aan Azerbeidzjan
In Jerevan, de hoofdstad van Armenië, zijn tienduizenden mensen op straat gekomen om het ontslag van premier Nikol Pasjinian te eisen. Ze vinden het niet kunnen dat hij ermee heeft ingestemd de controle van enkele grensdorpen over te dragen aan aartsrivaal Azerbeidzjan. De protesten worden aangevuurd door aartsbisschop Bagrat Galstanian, die vindt dat de demonstranten "vredevolle acties van ongehoorzaamheid" op poten moeten zetten.
In april ging Armenië ermee akkoord om de controle van 4 verlaten grensdorpen opnieuw over te dragen aan Azerbeidzjan. Die dorpen werden in de jaren 90 veroverd door Armenië, maar volgens beide landen is de teruggave een belangrijke stap in de richting van een duurzaam vredesakkoord.
Daarbij proberen ze ook afspraken te maken over waar precies de grenzen lopen. Azerbeidzjan vindt dat de 4 grensdorpen bij zijn grondgebied horen en wil de dorpjes nu dus terug.
Acties van ongehoorzaamheid
Veel Armeniërs kunnen zich echter niet vinden in die beslissing. De inwoners van de dorpen begonnen vorige week samen met activisten en oppositieleden aan een mars van 160 kilometer naar de hoofdstad. Daar worden ze opgewacht door enkele honderden medebetogers. Op video's op sociale media is te zien hoe duizenden mensen samenkomen op het Plein van de Republiek in Jerevan en met Armeense vlaggen wapperen.
Waarover gaat het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan?
De inzet van het conflict tussen de twee landen is Nagorno-Karabach, een betwiste regio in de Zuidelijke Kaukasus tussen Armenië en Azerbeidzjan. De regio bestaat voor een meerderheid uit etnische Armeniërs, die streven naar autonomie en aansluiting bij Armenië, maar Azerbeidzjan blijft vasthouden aan het gebied. In de late jaren 1980 en vroege jaren 1990 escaleerde het conflict tot een gewapend conflict, met ernstige gevechten en etnische zuiveringen.
In 1994 werd een staakt-het-vuren overeengekomen, maar het conflict bleef onopgelost en flakkerde soms opnieuw op. Eind vorig jaar startte het Azerbeidzjaanse leger een groot offensief om het gebied opnieuw onder controle te krijgen. Daarop kondigde de lokale overheid aan dat Nagorno-Karabach zal ophouden te bestaan. Bijna 90.000 mensen, goed voor ongeveer 75 procent van de totale bevolking, hebben de regio ontvlucht.
Bekijk: "Je hebt één uur de tijd om je ontslag in te dienen"
De protesten worden geleid door Bagrat Galstanian, een belangrijk figuur binnen de Armeense kerk. Gekleed in een wit gewaad eist hij tijdens het protest het aftreden van premier Nikol Pasjinian.
Volgens Galstanian slaagt die er niet in om het land goed te besturen. Ze gaven hem een uur de tijd om zijn ontslag aan te kondigen, maar van de premier kwam nog geen reactie. Als die niet aan de vraag van de demonstranten tegemoetkomt, dan moeten de betogers deelnemen aan vredevolle acties van ongehoorzaamheid, aldus Galstanian.
Relatie met Rusland
Premier Pasjinian is op het moment van het protest in Moskou waar hij president Poetin ontmoette. Rusland begon vorige maand zijn 2.000 soldaten terug te trekken uit Karabach die daar sinds 2020 waren om toe te zien op een bestand tussen Armenië en Azerbeidzjan. Rusland zal nu ook grenswachten uit 5 Armeense regio's terugtrekken.
De relatie tussen Rusland en het voormalige Sovjetland bevindt zich momenteel op een historisch dieptepunt. Ooit was dat nochtans anders. Zo is Armenië lid van het Collectieve Veiligheidsverdragorganisatie (CSTO), waar Rusland een leidende rol in speelt. Die organisatie moet de veiligheidssamenwerking tussen beide landen versterken. Rusland heeft ook een militaire basis in Armenië, wat strategisch belangrijk is voor beide landen.
De laatste jaren is de houding van Armenië ten opzichte van de militaire samenwerking met Rusland veranderd. Volgens die samenwerking moet Rusland Armenië bijstaan als het land wordt aangevallen, maar in 2022 kwam het Russische leger niet tussen toen het land werd aangevallen door Azerbeidzjan. Ook vorig jaar, toen Azerbeidzjan een groot militair offensief startte, bleef Russische hulp uit.
Armenië voelt zich sindsdien dus een stuk onzekerder over die Russische hulp en het heeft zijn lidmaatschap binnen de CSTO voorlopig op pauze gezet. Woensdag kondigde het land aan dat het niet langer financiële bijdrages zal leveren aan de organisatie.
In de plaats daarvan zoekt het land steeds meer toenadering tot het Westen. Armenië heeft al verschillende keren deelgenomen aan militaire oefeningen met Amerikaanse troepen. Het land heeft ook al hulp opgestuurd naar Oekraïne en zou - naar eigen zeggen - zelfs overwegen om ooit EU-lidmaatschap aan te vragen, al lijkt dat voorlopig wel nog niet aan de orde.
Rusland was ook geïrriteerd door de beslissing van Armenië om toe te treden tot het Internationaal Strafhof, dat vorig jaar Poetin aanklaagde voor vermeende oorlogsmisdaden in verband met de acties van Rusland in Oekraïne.