Doemscenario in zicht: 'rampen-brexit' komt steeds dichterbij
Brussel en Londen koersen steeds harder af op een 'rampen-brexit'. Die dreigt zowel het straks zelfstandige Verenigd Koninkrijk als de rest van de EU op te zadelen met een stevige economische opdonder en chaos voor burgers en bedrijven.
Tot ontzetting van Brussel legde de Britse premier Theresa May een bom onder al gemaakte afspraken door plompverloren het Ierse grensakkoord weer onderuit te halen. Om te vermijden dat tussen Ierland en Noord-Ierland weer een ‘harde’ grens met slagbomen en douanebeambten komt, de absolute nachtmerrie van Dublin en daarmee ook van Brussel, kwamen de partijen eerder overeen dat er in het uiterste geval dan maar een handelsgrens door de Ierse Zee moet komen, dus tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk.
Die terugval-optie was voor May eerst "onaanvaardbaar", vervolgens tekende ze ervoor, en nu is ze dus onder druk van de brexit-hardliners in haar partij weer terug op haar 'onaanvaardbaar". "Geen enkele premier", zo herhaalde ze in een speech in Belfast letterlijk haar positie van vóór haar handtekening, "zou een oplossing kunnen aanvaarden die de eenheid van het Verenigd Koninkrijk bedreigt."
Aparte onderhandelingsronde
Europees toponderhandelaar Michel Barnier wilde niet veel woorden vuilmaken aan de nieuwste opstelling van May, maar hij last volgende week wel een aparte onderhandelingsronde speciaal over dit onderwerp in. Daarin blijft de Europese positie: de terugval-optie in haar huidige vorm mag van tafel als de Britten op tijd met alternatieve voorstellen komen die juridisch oké en werkbaar zijn en aanvaardbaar voor de andere 27 lidstaten. Barnier: "Zo’n akkoord moet ook de Goede Vrijdag-(vredes)akkoorden in al hun dimensies garanderen. Dat is waarvoor de premier in een brief aan president Tusk heeft getekend."
Het is nu aan de EU te reageren op mijn voorstellen, en niet simpelweg terug te vallen op posities waarvan al bewezen is dat ze onwerkbaar zijn
Haar nieuwe toponderhandelaar Dominic Raab pleitte in Brussel voor een tempoversnelling in de onderhandelingen. Toch maakte May ook duidelijk dat ze ervoor blijft kiezen om uitgangspunten die Brussel er al sinds de start van de onderhandelingen op nahoudt, staalhard te negeren. Een van die Brusselse uitgangspunten is dat het onmogelijk is om half, of voor een kwart of driekwart, lid van de EU te zijn. Europa bedoelt daarmee dat het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal ondeelbaar is, en Londen dus moet kiezen om die vier samen of geen van die vier te nemen.
Simpelweg
In haar recente voorstellen wil May wel een vrij goederenverkeer, maar geen vrij dienstenverkeer. De afschaffing van het vrije personenverkeer was zelfs de inzet van het referendum dat leidde tot de brexit twee jaar geleden. "Het is nu aan de EU te reageren op mijn voorstellen, en niet simpelweg terug te vallen op posities waarvan al bewezen is dat ze onwerkbaar zijn", aldus May vanmiddag.
Maar Europa gaat op het vlak van ‘de vier vrijheden’ (personen, goederen, diensten, kapitaal) geen concessies doen, zo waarschuwde Barnier. "Het is het VK dat besloten heeft om op te stappen. Ik zie weinig redenen voor de EU om haar eigen interne markt te verzwakken."
Het is het VK dat besloten heeft om op te stappen. Ik zie weinig redenen voor de EU om haar eigen interne markt te verzwakken
De Britse voorstellen zijn voor Barnier wat ze zijn: voorstellen, die bovendien door het Lagerhuis en de radicale vleugel van Mays eigen partij ook nog voortdurend worden veranderd. "Het is de vrucht van intensief overleg in het Verenigd Koninkrijk dat – zoals iedereen kan constateren – nog niet is afgelopen", stelt de Europees toponderhandelaar laconiek.
'Nothing is agreed until everything is agreed'
Op die manier wordt het dus niks en neemt het risico toe dat er over 13 weken – de deadline voor politieke overeenstemming – helemaal geen akkoord ligt. Dat betekent dan ook dat al wel gemaakte afspraken (over de rechten van EU-burgers in het VK en omgekeerd, over de Iers/Noord-Ierse grens en over de betaling, door de Britten, van een ‘scheidingsbedrag’ van rond de 50 miljard) weer van tafel zijn. Deze afspraken onder het bekende Britse adagium ‘nothing is agreed until everything is agreed’ gelden immers alleen als er een totaalakkoord ligt.
Banken en andere bedrijven in het Verenigd Koninkrijk zien het lijk al drijven en maken zich uit de voeten voordat de brexit, misschien wel onverwacht snel, een feit is. Bij een ‘no-deal’-scenario is immers ook de voorziene overgangsperiode tot eind 2020 weg, en staan de Britten per 30 maart volgend jaar op straat.
De economische opdonder wordt in dat geval geschat op anderhalf procent minder groei in de EU en vier procent minder groei in Ierland en het Verenigd Koninkrijk, zegt het IMF.
Een ‘ongeordend’ Brits vertrek is niet wat wij willen, maar we zitten in een kritieke fase, en dan getuigt het van goed beleid om je op het ergste voor te bereiden
Volgens EU-ministers die gisteren door Barnier werden bijgepraat is het verstandig dat Brussel blijft werken aan akkoorden, maar dat de EU zich intussen ook voorbereidt op een ‘ongeordend’ Brits vertrek. "Dat is niet wat wij willen, maar we zitten in een kritieke fase, en dan getuigt het van goed beleid om je op het ergste voor te bereiden", aldus de Luxemburgse buitenlandminister Jean Asselborn.