De woede in Kinshasa is niet gericht tegen president Tshisekedi, en dat is allicht geen toeval.
Foto: Belga

Onrust in Kinshasa, oorlog in het oosten: welke richting gaat Congo uit?

Dat er een verband is tussen de oorlog in Oost-Congo en de huidige onrust in de Congolese hoofdstad Kinshasa valt volgens onze Afrikakenner Stijn Vercruysse niet te ontkennen. President Félix Tshisekedi is er duidelijk niet in geslaagd de rebellen in het oosten te bedwingen, waardoor zijn positie vandaag verzwakt is. Het land lijkt wel weg te zakken in totale chaos. Hoe dit moet eindigen, is een groot vraagteken.                                     

Vandaag zijn er nogal wat ambassades aangevallen in Kinshasa: die van België, Rwanda, Oeganda, Kenia, Frankrijk en de Verenigde Staten. Ook de kantoren van de Verenigde Naties waren een doelwit. "Dat zijn landen en organisaties waarvan de betogers denken dat ze banden hebben met Rwanda of niet optreden tegen Rwanda", duidt Stijn Vercruysse.

De UDPS heeft die manifestatie wat georganiseerd om de bevolking stoom te laten afblazen en de aandacht te verleggen

Afrikakenner Stijn Vercruysse

Blijkbaar is de onrust begonnen bij de kinderen van de Congolese militairen, die in het oosten de M23-rebellen en Rwandese soldaten bekampen. "Maar je hebt ook de motards gezien, bij wie het meestal begint in Congolese steden", merkt Vercruysse op. "Die zijn gelieerd aan de UDPS, de partij van Tshisekedi." Vercruysse stelt vast dat de politie vrij laat in actie is gekomen om het geweld tegen te houden. "De UDPS heeft die manifestatie wat georganiseerd om de bevolking stoom te laten afblazen en de aandacht te verleggen van het feit dat zijn leger de orde in het oosten niet de baas kan naar de internationale gemeenschap die niet reageert."

"Het escaleert vooral omdat het Congolese leger niet in staat is om het land te verdedigen", denkt Sandrine Ekofo, beleidsmedewerker bij Broederlijk Delen. Volgens haar zijn de betogers vooral woedend en teleurgesteld over hun eigen regering, die niet daadkrachtig genoeg optreedt. Daarnaast is er ook ongenoegen over het gebrek aan reactie bij de internationale gemeenschap

Het kan veel kanten uit

"De chaos is alleen maar groter geworden", vindt Stijn Vercruysse. Hij schetst verschillende mogelijke toekomstscenario's:

  • M23-leider Corneille Nangaa, die de politieke en administratieve leiding in de oostelijke stad Goma heeft overgenomen, suggereert dat de rebellen moeten doorgaan tot in Kinshasa. Dat lijkt wel erg grootsprakerig, maar is niet onmogelijk. In de jaren 90 hebben de rebellen onder leiding van ene Laurent-Désiré Kabila al eens getoond hoe het kan.
  • Het regime van president Tshisekedi raakt zo gedestabiliseerd dat militairen hun slag slaan. "Er zullen wel heel wat militairen klaarstaan om een staatsgreep te plegen en de macht over te nemen", denkt Vercruysse.
  • Een ander alternatief is een terugkeer van Joseph Kabila, de oud-president die na de verkiezingen van 2019 de macht afstond aan Tshisekedi.
  • Er kan ook een militaire leider uit het niets opstaan. Vercruysse noemt het voorbeeld van Ibrahim Traore, die in 2022 een coup pleegde en een einde maakte aan de chaos in het West-Afrikaanse land Burkina Faso.
  • De M23-rebellen kunnen zich integreren in het Congolese leger en de Congolese administratie, zoals dat in het verleden ook eens gebeurd is met andere rebellenbewegingen in het oosten van Congo. "Zo kan de Rwandese president Paul Kagame het oosten van Congo blijven controleren", zegt Vercruysse.
  • Het oosten van Congo kan zich afscheiden van de rest van het land, zoals dat in de jaren 60 is gebeurd met de rijke provincie Katanga onder Moïse Tsjombe. "Dan krijg je een soort satellietstaat van Rwanda", zegt Vercruysse.

"Niemand die het weet: het kan ook een verrassing zijn", aldus Stijn Vercruysse.

"Het gaat wel degelijk om de handel in grondstoffen", duidt Karel De Gucht. "De Rwandese president Kagame wil meer controle daarover. De internationale gemeenschap zal moeilijk te bewegen zijn om hem dat te beletten."

Bekijk: Stijn Vercruysse schetst de verschillende toekomstscenario's voor Congo.

Videospeler inladen...

Parallel Kagame-Mobutu?

De Gucht verwijst naar de grote bodemrijkdommen in Oost-Congo, en vooral naar het zo gegeerde coltan, dat nu naar Rwanda wordt gesmokkeld en van daar wordt uitgevoerd. "Ik heb de indruk dat Rwanda die streek voor een langere periode bezet wil houden. Het is pure roof die geïnstitutionaliseerd wordt. De internationale gemeenschap reageert nauwelijks omdat het de grondstoffen nodig heeft.

De oud-minister en voormalige Europese Commissaris ziet een parallel tussen de aanpak van de Rwandese president Paul Kagame en die van de Congolese oud-president Mobutu Sese Seko in de jaren 70, 80 en 90. Zo lang Mobutu het Westen van dienst kon zijn met grondstoffen uit zijn land kon hij zijn gang gaan. Datzelfde lijkt nu ook te gelden voor Kagame.

Bekijk: Karel De Gucht over het waarom van de lauwe internationale reacties.

Videospeler inladen...
Dossier

Meer nieuws over Congo?

Download de app om geen nieuws over dit dossier te missen.

Meest gelezen