Ingetogen en toch dwingend is Toni Kroos, de spelmaker van Duitsland

Na dorpen met namen als Ducherow, Klein-Bünzow en Groot-Züssow, verzonken tussen gras- en rietland, begint een passagier uit de Duitse hoofdstad zich af te vragen of de regioboemel straks onverstoorbaar de Oostzee inrijdt. En dan komt er toch nog een stad. Greifswald, Hansestad en universiteitsstad, staat er zelfbewust op het stationsgebouw. De in verse pastelkleuren geschilderde huizen liggen rustig te baden in het Noord-Europese zomeravondlicht.

Hoe anders was het hier op 3 januari 1990, nog geen twee maanden na de val van de muur, toen alle gevels bladderden en de lucht naar kolen rook. Op die dag werd de eerste Duitser geboren die vier keer de Champions League won, de man die bij Real Madrid aan de zijde van Cristiano Ronaldo speelt, omdat zijn passes altijd – echt altijd – hun doel bereiken, de enige in de Duitse selectie die hier geboren is, in de voormalige DDR: Toni Kroos.

In Greifswald is het WK-voetbal aanwezig in alle etalages van de hoofdstraat, die ‘de lange straat’ heet, omdat hij zo lang is. De slager adverteert er met doelpuntenworst, de opticien heeft brillen in de aanbieding waardoor je de Mannschaft extra goed kunt zien winnen.

‘Oh, der Toni!’

Maar met of zonder bril, geen spoor van 28-jarige middenvelder wiens legende hier zou moeten rondwaren. Waar is Kroos? In de boekhandel is verkoopster Annika bezig met het inrichten van een WK-etalage voor kinderen. In het midden ligt een bal waarop een aantal vedettes staat afgedrukt: keeper en aanvoerder Manuel Neuer, Jérôme Boateng, Mesut Özil. Zijn ze dan helemaal niet trots Kroos? ‘Op Kroos?’ De verkoopster is even stil. ‘Oh, der Toni! Natuurlijk wel! Maar volgens mij bestaat er geen boek over hem.’

Het duurde lang voordat het grote publiek in Duitsland Kroos ontdekte. Pas het afgelopen jaar, na 84 interlands en 12 doelpunten, en na het vertrek van grootheden als Schweinsteiger, Klose en Lahm, wordt goed zichtbaar hoe bepalend hij is voor het spel en voor het elftal. De ‘geheime aanvoeder’, wordt hij wel genoemd. Kroos is een voetballer die je pas gaat zien als je het doorhebt.

Waar Toni dan staat? Dat vragen de kleinkinderen van Hartmut Schmidt elke keer als ze de foto bekijken die bewijst dat hun grootvader écht de eerste voetbaltrainer was van Toni Kroos. Dat de kleine Toni achteraan in een hoek staat, vinden ze maar raar. ‘Zo was hij, rustig, niet het type megafoon.’ Hoe wordt zo’n stil blond jongetje een wereldster?

‘Dat hij stil was, betekent niet dat hij timide was’, zegt Schmidts collega Wolfgang Töllner. ‘Hij kon op z’n 6de al zonder woorden de bal opeisen. De oudere jongens hadden respect voor hem, omdat hij zo kalm was en zo sociaal.’

De twee trainers in ruste, twee zestigers in het zachtroze, wandelen over de sintelbaan rondom het veld van Greifswalder FC, net gepromoveerd van de vijfde naar de vierde regionale klasse – onder leiding van niemand minder dan Roland Kroos, de vader van Toni. Team en trainer vieren de promotie op Mallorca. Ze nemen de afslag naar een trainingsveld dat beschut ligt tussen grote beukenbomen, blijven in de hoek staan, bij het gat voor de cornervlag.

22 jaar terug in de tijd

Ze kijken over het veld en 22 jaar terug in de tijd. ‘Hier was het’, zegt Töllner. ‘Precies hier’, beaamt Schmidt. Op een woensdag in het voorjaar van 1996 stonden ze met een half veld jongetjes, toen aan de zijlijn een vader opdook met een kleuter aan de hand.

Het joch bleef de hele training geconcentreerd staan kijken, leunend tegen het hek. Bij de volgende training stond de kleine Kroos niet naast, maar in het veld. ‘Bij de wedstrijden moest iemand anders zijn naam op het wedstrijdformulier schrijven, omdat hij nog niet naar school ging.’

Een jaar na Toni herhaalde zich de geschiedenis met zijn broertje Felix (27), nu aanvoerder van FC Union Berlin, een middenmoter in de tweede Bundesliga. Toen braken voor Töllner en Schmidt de gouden trainersjaren aan. ‘Dat kwam niet alleen door de broertjes Kroos, die hele generatie was zo gedreven’, zegt Schmidt. ‘We hebben in vier jaar alles gewonnen wat er te winnen viel.’

Kinderkamer

Töllner kan zich nog herinneren dat hij op een avond bij de familie Kroos thuis moest zijn. Het was al donker. Hij vroeg waar de jongens waren. ‘Voetballen’, antwoordde vader Roland, en opende de deur van de kinderkamer. ‘Daar stonden ze te pingelen, matrassen tegen de muren. Het water droop van de ramen zo warm was het daar binnen.’

In een overmoedige bui vertelde Schmidt de jeugdcoördinator dat het wel wat kon worden met de broertjes Kroos. ‘Toni’, zei ik, ‘die haalt de Mannschaft.’ Hoe hij uitgelachen werd! De coördinator vond Toni te klein, en te langzaam. ‘Wat hij niet zag’, zegt Schmidt, ‘ is dat Toni ook toen al met zijn hoofd speelde. Hij vond altijd een afspeelpunt.’

De familie Kroos is een sportfamilie. Moeder Birgit Kämmer werd in de jaren tachtig zeven keer badmintonkampioen van de DDR. Kort na de eeuwwisseling werd het trainerstalent van vader Roland samen met het talent van de zonen opgemerkt door Hansa Rostock, toen nog Bundesliga. De familie verhuisde erheen toen Toni 12 was.

In 2007 debuteerde Toni Kroos op

17-jarige leeftijd in de Bundesliga, voor Bayern München. Schmidt en Töllner zagen op tv hoe hij erin kwam, in de 72ste minuut tegen Energie Cottbus. ‘Het is niet onze verdienste’, zegt Töllner. ‘Het is geluk, een lotje uit de loterij. Er zijn ook trainers die zich een leven lang uit de naad werken en nooit op zo’n talent stuiten.’

Verjaardagen

In Greifswald is Toni Kroos nooit meer geweest. ‘Wat natuurlijk logisch is’, haast Töllner zicht te zeggen. ‘Zo druk als hij het heeft.’ Maar met verjaardagen en Kerst’, zegt Schmidt, krijgen ze altijd een sms’je. ‘Een whatsappje bedoel je.’

De kalmte en terughoudendheid die Schmidt en Töllner zo aan Kroos bewonderen, vinden sommige sportjournalisten bevreemdend. Dat hij buitengewoon goed kan voetballen, staat buiten kijf. Maar: ‘Kroos heeft slechts één gezichtsuitdrukking’, schreef de Süddeutsche Zeitung onlangs. Inderdaad kijkt hij meestal opgewekt-neutraal, z’n linker mondhoek licht omhoog gekruld, evenwijdig aan de opscheerrichting van zijn kapsel.

Wat geeft dat, zou je denken, niemand voetbalt met z’n gezicht. Maar de krant refereert aan kritiek die aan de hele huidige generatie Duitse internationals kleeft. Ze zouden karakterloos zijn vergeleken met de voetbalgrootheden van weleer, type Lothar Matthäus en Michael Ballack, mannen die hun woede, frustratie en soms gewoon hun ego de vrije loop lieten.

Kroos toont zelden grote gevoelens, zelfs zijn Instagram-account is fris en opgepoetst als de pastelkleurige gevels van Greifswald: foto’s van zijn vrouw Jessica en de kinderen, de hond, beelden van zijn stichting voor jonge gehandicapten, Kroos naast Ronaldo in het vliegtuig. Twee mannen met grote horloges. Geen rock ’n roll, wel alles onder controle. Zo evenwichtig, dat het van de weeromstuit haast weer mysterieus wordt.

Onverstoorbaar

‘Bescheiden maar onverstoorbaar, dat is typisch voor deze regio’, zegt jeugdtrainer Peter Mihajlovic (25). Om het te bewijzen, zet hij zijn handen aan z’n mond. ‘Daaaaaaaaaan!’ Een slank jongenslichaam maakt zich op een drafje los uit de kudde. Daan Alofs, de 14-jarige spits van de C1, blijkt een Nederlandse jongen die al z’n hele leven in Greifswald woont.

Wat hij bewondert aan Toni Kroos, vertelt Daan met een mooi germanisme: ‘Dat hij zo op de grond gebleven is. Hij geeft leiding, zonder dat het opvalt.’ Als Daan allang weer staat te voetballen, vertelt de trainer dat hij de grote belofte is uit zijn team, dat hij al eens meetrainde bij Hertha BSC in Berlijn, en dat Hansa Rostock interesse in hem heeft. Net als ooit in Toni Kroos.