Eikenprocessierups bezorgt de kriebels

Almelo

De Almelose Mandy Huttora (29) wijst uit het raam. ‘Daar zitten ze’, zegt ze blikkend op een rij hoge eikenbomen die de tuin overschaduwen. In de toppen hangen tientallen nesten van de eikenprocessierups. De groengrijze diertjes verplaatsen zich in grote groepen over de bomen die zij in de lente kaalvreten. Hun kleine, witte brandharen verspreiden zich door de lucht en kunnen flinke irritaties aan de huid, ogen en luchtwegen veroorzaken. Huttora weet er alles van. Ze heeft de hele dag last van jeuk. De haartjes kleven aan haar huid en kleren. Ze stroopt haar mouw op: haar onderarm zit onder de rode bulten. ‘Ik heb last van eczeem, daardoor is mijn huid extra gevoelig. Ik moet me inhouden om te krabben, anders haal ik mijn hele arm open.’

online petitie

Gevaarlijk zijn de bulten in de meeste gevallen niet, behalve bij een allergie. Wél irritant. De jeuk kan na aanraking tot twee weken duren. Huttora is niet de enige met klachten. Ook haar buurvrouw Sabine Leerink (35) heeft er last van. Net als hun beide partners én de hond. Het is niet voor het eerst: al vier jaar op rij houden de rupsen flink huis in de straat. Het zit de buren dwars dat de gemeente de nesten niet verwijdert. Eind mei startten ze een online petitie die al ruim vijfhonderd keer werd getekend. ‘Vorig jaar zei de gemeente: bel maar in maart, dan treffen we preventieve maatregelen. Maar toen we dat afgelopen maart deden, zeiden ze dat het te vroeg was om iets te doen omdat de eitjes nog niet uitgekomen waren.’ Ook nu de rupsen volgroeid zijn, wordt er volgens de dames niets gedaan. ‘Vorige week kwam de bestrijdingsdienst langs, maar toen bleek de hoogwerker te laag. Ze konden alleen twee lage nesten weghalen.’ Door het warme weer zijn er dit jaar extreem veel rupsen, zo schrijft de gemeente Almelo op haar website. De bestrijding duurt daarom langer. De gemeente vraagt inwoners hier rekening mee te houden. Het bedrijf dat de rupsen bestrijdt, werkt nu met twee ploegen in plaats van één. Meer capaciteit heeft dat bedrijf niet. ‘We kunnen per dag ongeveer zestig bomen vrijmaken’, aldus de gemeente.

overlast

Meer plaatsen worstelen met dit probleem. De bomen vallen onder het beheer van gemeente, provincie of Rijkswaterstaat: zij zijn verantwoordelijk voor het beheersen en bestrijden van de eikenprocessierups in hun gebied. Bestrijdingsdiensten kunnen de grote hoeveelheden rupsen niet aan. Provincies als Noord-Brabant, Drenthe en Overijssel, waar veel eiken staan, worden het zwaarst getroffen. Een landelijk meldpunt dat het aantal rupsen bijhoudt of registreert, is er niet.

Maar dat de overlast dit jaar veel groter is dan voorgaande jaren, is wel duidelijk, zegt bioloog Arnold van Vliet van het Kenniscentrum Eikenprocessierups. ‘In het verleden had vooral het zuiden van het land er last van. Nu heeft de rups zich over het hele land verspreid, met uitzondering van de Waddeneilanden. In de plaatsen waar hij al zat, heeft de populatie zich flink uitgebreid’, aldus de bioloog.

De eikenprocessierups is volgens Van Vliet een warmteminnende soort. ‘Door het veranderende klimaat worden de leefomstandigheden voor deze rups steeds beter. Daardoor rukt het dier verder op naar het noorden.’ Ook andere insecten trekken volgens Van Vliet steeds verder onze kant op, zoals de dennenprocessierups, de Aziatische hoornaar en de Aziatische tijgermug. ‘Ze vinden de veranderende weersomstandigheden wel prettig. Het wordt lastig ze buiten de deur te houden.’

De eikenprocessierups veroorzaakt vooral veel overlast van half mei tot eind juni, als de beestjes volgroeid zijn. Maar ook als de rupsen in poppen en vlinders veranderen, zorgen de achterblijvende nesten en haren voor irritatie. Het wegzuigen van de nesten is dan ook de belangrijkste maatregel die gemeenten in dit stadium kunnen treffen, zegt Van Vliet.

wegzuigen

‘De nesten zitten vol brandharen. Als je ze nu wegzuigt, voorkom je dat de rupsen verpoppen en kunnen uitvliegen. Als de vlinders eipakketjes leggen, krijg je een lokale vervijfvoudiging van het aantal rupsen.’

Dat is vooral zaak in de zogenaamde risicogebieden, zoals rond schoolpleinen waar kinderen spelen. ‘Als de brandharen eenmaal uit het nest naar beneden vallen, bijvoorbeeld in een zandbak, kunnen ze nog een aantal jaren voor irritatie zorgen.’ Met de groei van de rupsenpopulatie zal ook het aantal natuurlijke vijanden – zoals bepaalde vogel- en insectensoorten – toenemen, voorspelt Van Vliet.

Toch moet er beter naar de aanpak gekeken worden, vindt hij. Ook op landelijk niveau. ‘Er is geen landelijk protocol. Daardoor doen gemeenten allemaal iets anders en is de bestrijding niet overal even effectief.’

Gemeenten en bestrijdingsbedrijven zouden zich bovendien beter moeten voorbereiden.

‘Begin eerder met bestrijding en niet pas als de klachten binnenstromen. Geld is meestal het probleem: bestrijding is duur en groenvoorziening is vaak toch al de sluitpost van de begroting. Als je in de loop van het jaar meet waar de meeste rupsen zitten, kun je je middelen veel effectiever inzetten.’ <