Aanlegsteigers gezocht
Premier Rutte sprak donderdag met de Tweede Kamer over het migratieprobleem. Gisteravond dineerde hij met EU-president Tusk. Het belangrijkste gespreksonderwerp aan tafel was de heikele situatie rond migratie. Morgen is Rutte in Brussel, waar hij met negen andere EU-leiders, onder wie Angela Merkel, informeel zal spreken over de heisa rond migratie. Dit ter voorbereiding op de EU-top van aanstaande vrijdag, die in het teken zal staan van de gecompliceerde migratiesituatie.
Europa is ernstig verdeeld over de oplossing van het migratieprobleem, dat in Italië en Oostenrijk al heeft geleid tot het aantreden van populistische regeringen. De vrees is dat het daar niet bij zal blijven als er geen goed plan op tafel komt. Mogelijk staat zelfs het voortbestaan van de EU op het spel.
Complexe problemen kun je illustreren met alledaagse gebeurtenissen. Dat kan een dood kind op het strand zijn, een vrouw uit Ivoorkust in Ventimiglia. Of een boot, de Aquarius, met 630 vluchtelingen, die niet werd toegelaten tot Italië. Nu vaart de Lifeline onder Nederlandse vlag over de Middellandse Zee met 224 mensen aan boord, op zoek naar een aanlegsteiger. Zo is de situatie: ze blijven komen van de overkant, maar Italië wil ze niet meer en de rest van Europa evenmin.
We zijn op zoek naar aanlegsteigers, daar komt het op neer. Maar wel buiten Europa. Die heten, in de woorden van Donald Tusk, ‘regionale ontschepingsplatforms’. Dat klinkt nu nog raar, maar binnenkort kun je er in het café gewoon rdp’s ingooien, regional disembarkation platforms, en snapt iedereen wat je bedoelt.
De uit Noord-Afrika vertrokken migranten worden uit zee gehaald en teruggebracht naar een rdp in Noord-Afrika. Daar worden de landverhuizers ondergebracht in opvangkampen, en gescheiden in migranten met economische motieven en mensen die zijn gevlucht voor geweld of vervolging. De eerste groep wordt geacht naar huis terug te keren, de laatste komt eventueel in aanmerking voor asiel in Europa.
In Noord-Afrika weten ze dit allemaal nog niet, maar dat is een kwestie van tijd. En van geld, namelijk de miljarden waarmee Egypte, Tunesië, Algerije en Marokko ertoe moeten worden gebracht de Europese idee van gastvrijheid te omhelzen: hun landen als de B&B’s van de Europese Unie.
Vluchtelingenorganisatie UNHCR publiceerde afgelopen week haar jaarlijkse rapport Global Trends. Daaruit bleek dat er nu wereldwijd een recordaantal van bijna 69 miljoen mensen op drift is, ruim meer dan het inwoneraantal van Groot-Brittannië.
De Tweede Kamer is in grote meerderheid voor opvang buiten Europa, maar wil wel dat strenge eisen worden gesteld. De opvang moet veilig en humaan zijn. Ook niet te humaan natuurlijk, zo’n kamp is geen luilekkerland, want dan krijg je weer te maken met de gevreesde ‘aanzuigende werking’. Het onderscheiden van economische en andere vluchtelingen zal niet meevallen. Hoe je de afgewezenen weer terugkrijgt naar hun land van herkomst is onduidelijk. Er is nog heel véél onduidelijk eigenlijk is er alleen nog maar een aanzet tot een idee voor een plan.
De voormalige politica Femke Halsema schreef vorig jaar over migratie het essay Nergensland, in de filosofische serie Nieuw Licht. Ze eindigt met een ‘utopisch vergezicht’: Zatopia, een stad van vluchtelingen. Geen vluchtelingenkamp, maar een goed georganiseerde stad, met zonne-energie en een fietsenplan (Femke Halsema is van GroenLinks), onder toezicht van de VN. Het is er zo goed toeven dat vluchtelingen zich er blijvend vestigen, een bedrijf beginnen, gestreamde colleges volgen en m ogelijk zelfs een bakfiets aanschaffen.
Je kunt het een vergezocht vergezicht vinden, een lachwekkend en onrealistisch fata morgana. Maar als je er wat langer over nadenkt, zijn er overeenkomsten met de rdp-utopia’s op de Noord-Afrikaanse kusten van Tusk en Rutte. Er doen zich in de wereld van de 21ste eeuw processen voor die alles op z’n kop zetten, ingrijpende ontwikkelingen zoals we ze sinds de Grote Volksverhuizing niet meer hebben gezien. Misschien vereisen die oplossingen die ook verder gaan dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden.