Het valt cardioloog Niels Wijkstra op dat de jongere generatie kritischer is door de komst van sociale media. Enerzijds waardeert hij dat. "Anderzijds lijken mensen de laatste tijd zo stellig, dat ze bij voorbaat een behandeling al links laten liggen", vertelt hij. "En dat kan levens kosten."
Zo schrijft Wijkstra regelmatig medicijnen voor aan patiënten die hun bloeddruk moeten verlagen. Sommigen weigeren die in te nemen, omdat ze online hebben gezien dat dat negatieve bijwerkingen kan hebben. "Maar een hoge bloeddruk is een sluipmoordenaar. Het kan op de lange termijn schade veroorzaken aan je bloedvaten, ogen, hart en nieren."
Iedere dag probeert de cardioloog in zijn spreekuur onware theorieën te ontkrachten. "Als arts die jarenlang heeft gestudeerd sta je soms machteloos tegen een influencer. Ik word daar verdrietig van en maak me zorgen."
Wanneer patiënten adviezen van artsen niet opvolgen, kan dat soms leiden tot verergering van ziekten, ziekenhuisopnames en zelfs vroegtijdig overlijden, zegt Wijkstra.
'Meerdere keren per dag'
Uit een enquête van artsenfederatie KNMG en de NOS blijkt dat meer dan de helft van de ondervraagde huisartsen elke week patiënten spreekt die geloven in desinformatie op sociale media. Bij een kleiner deel, zo'n 14 procent van de 670 deelnemers, gebeurt dat zelfs iedere dag of meerdere keren per dag. In totaal zijn er in Nederland zo'n 11.000 huisartsen.
De onderwerpen waarover volgens de ondervraagden de meeste desinformatie circuleert op sociale media zijn vaccinaties, allergieën, vitamines en anticonceptie.
Desinformatie zorgt voor verhoogde werkdruk
Ook gynaecoloog Rolf Cikot ziet dagelijks in zijn spreekuur dat mensen hem wantrouwen omdat ze online verkeerde informatie hebben gevonden. Zo denken mensen dat je onvruchtbaar wordt van de pil of dat er een kankerverwekkende stof in het HPV-vaccin zit. "Dat is ontzettend schadelijk, want er klopt niets van. Sterker nog: zowel de pil als het vaccin kunnen veel vrouwen helpen."
Cikot ziet het als zijn taak om patiënten uit te leggen hoe de vork daadwerkelijk in de steel zit. En dat kost tijd. "Daar zit het pijnpunt. Ik vind het leuk om mensen te informeren. Maar als iemand zwaar overtuigd is van desinformatie, duurt het even voordat ik die persoon op andere gedachten heb gebracht. En er zijn meer mensen die ik te woord moet staan in het spreekuur."
Ook cardioloog Wijkstra ervaart meer werkdruk. Hij merkt dat hij vaker in discussie gaat, meer vervolgafspraken maakt en regelmatig moet achterhalen waarom een behandeling niet aanslaat. Dat laatste komt onder andere doordat patiënten de voorgeschreven medicijnen niet innemen.
Verslechterde band tussen arts en patiënt
Dat mensen het advies van artsen niet zomaar voor waar aannemen, heeft volgens Wijkstra te maken met de verslechterde band tussen artsen en patiënten. "Patiënten zijn niet altijd uit hetzelfde hout gesneden als hun artsen. Influencers op Instagram of TikTok misschien wel. Dat spreekt veel meer aan."
Daarom vindt hij het belangrijk dat artsen niet zomaar de deur dichtgooien, maar goed luisteren en tijd blijven investeren om onjuiste theorieën te weerleggen. "Vraag bijvoorbeeld waar ze de informatie vandaan hebben en rapporteer desnoods de accounts of websites die onwaarheden verspreiden."
Gynaecoloog Cikot zegt ondanks de toenemende werkdruk ook de tijd voor zijn patiënten te blijven nemen. "Ik vind het belangrijk dat mensen op basis van eerlijke informatie een keuze kunnen maken."