Zet Nederland de deur open voor Chinese bedrijfsspionage?
Lucratieve handel, maar tegen welke prijs? Die vraag hangt boven het tweedaagse bezoek van premier Li Keqiang van China, die maandag handdrukken uitwisselde met premier Mark Rutte en 's avonds dineerde met het koningspaar.
Nederland en China zoeken verdere commerciële samenwerking en beklinken deze dagen miljardendeals. Een hoogtepunt is de investeringsovereenkomst van meer dan een miljard dollar tussen batterijmultinational Lithium Werks met een nog te presenteren Chinese partij op dinsdag.
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
Samenwerken met Chinese bedrijven is interessant omdat ze bereid zijn veel geld te investeren, onder meer in de technologiesector. De Chinezen weten ook de weg naar het Torentje te vinden. Zo sprak Rutte in augustus met een delegatie van handelsplatform en technologiereus Alibaba over de mogelijke komst van een distributiecentrum naar Nederland.
Ondertussen waarschuwen experts voor het risico op bedrijfsspionage door Chinese bedrijven. Het gaat dan onder meer om het stelen van geavanceerde technologie, die Chinese bedrijven vervolgens kunnen toepassen zonder alle onderzoek en ontwikkeling die erbij komt kijken.
Spion
Een reële dreiging, volgens de inlichtingendienst AIVD, die Chinese pogingen tot bedrijfsspionage zelf vaststelde. Ook drongen Chinese hackers de Nederlandse chipmachinefabrikant ASML binnen, al is nog onduidelijk of er iets is buitgemaakt. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) waarschuwde Nederlandse ondernemers die op handelsmissie naar China gingen om vooral geen gevoelige informatie op laptops en telefoons te laten staan. Vorige week nog werd in België een Chinese spion uitgeleverd aan de VS: hij zou fabrieksgeheimen van een Amerikaans luchtvaartbedrijf hebben willen stelen.
Landen als de VS en Australië nemen al maatregelen tegen Chinese techbedrijven. Zo mogen in Australië de Chinese bedrijven Huawei en ZTE geen apparatuur meer leveren voor het bouwen van nieuwe telecomnetwerken. Een scherp contrast met Nederland, waar Huawei het mobiele netwerk van T-Mobile beheert.
De vraag of Nederland niet té openstaat voor Chinese samenwerkingen is ‘een discussie waard’, vindt Sico van der Meer, die cybersecurity onderzoekt bij het Clingendael Instituut. Zeker bij private instellingen die hard op zoek zijn naar geld om van de grond te komen, ontbreekt de nodige oplettendheid bij het sluiten van deals wat hem betreft nog weleens.
Precieze cijfers over het aantal gevallen van bedrijfsspionage ontbreken. Diefstallen blijven vaak onopgemerkt en bedrijven houden hacks onder de pet uit angst voor imagoschade.
Maar Van der Meer kent genoeg verhalen van medewerkers van techbedrijven die jarenlang aan een product werkten, waarna een Chinees bedrijf een maand voor hen vrijwel exact hetzelfde product presenteerde. Sommige bedrijven saboteren zelfs bewust hun eigen blauwdrukken, zodat een ander er niets mee kan als ze worden gestolen, weet hij.
Ook batterijbedrijf Lithium Werks moet volgens hem ‘natuurlijk’ oppassen, omdat het gaat om nieuwe batterijtechnologieën en de ontwikkeling van kunstmatig intelligente energiesystemen.
'Ik denk dat je altijd en overal risico loopt op bedrijfsspionage,' reageert Kees Koolen, bestuursvoorzitter van Lithium Werks. 'En niet alleen bij Chinezen.' Daarom heeft hij zich voorbereid. Zo verspreidt zijn bedrijf data over verschillende servers en is belangrijke informatie alleen op interne netwerken toegankelijk, zodat het niet via een externe hack naar het buitenland kan. 'Dit is een serieuze zaak. Het is grootste probleem is dat veel mensen zich niet bewust zijn van de risico's en dus geen goede strategie hebben.'
Dilemma
Uiteindelijk is het een dilemma, meent Van der Meer. ‘China is een economische supermacht, je kunt bijna niet zonder. En we hebben vrijhandel: de beste en goedkoopste mag klussen uitvoeren. Maar in hoeverre moet je veiligheidsoverwegingen daarbij betrekken?’
Die voorzichtigheid geldt wat hem betreft niet alleen voor het aangaan van samenwerkingen, maar ook voor de overname van Europese bedrijven door Chinese partijen. ‘Het klinkt misschien als een ouderwetse reflex in deze geglobaliseerde wereld, maar af en toe moet je als land ook aan je eigenbelang denken.’
Thorsten Benner, directeur van de Berlijnse denktank GPPI, oordeelt nog harder: ‘Het is onnozel van EU-landen dat Chinese investeerders nodig zijn om fabrieken op te zetten voor geavanceerde batterijen, die essentieel zijn voor de toekomst van onze mobiliteit.’
Als het aankomt op technologie, vindt hij Europese landen ‘naïef’. We dreigen naar zijn mening technologische autonomie te verliezen aan China. Bijvoorbeeld rondom 5G, de nieuwe generatie mobiele netwerken die in Nederland vanaf 2020 in gebruik worden genomen, en waar het Chinese bedrijf Huawei aan meebouwt. ‘Dit zal een essentieel onderdeel worden van de infrastructuur waarop onze economie en samenleving draait. We moeten ons afvragen of we afhankelijk willen zijn van een bedrijf als Huawei, dat technisch gezien privaat is, maar volgens het Chinese systeem uiteindelijk trouw is aan de Chinese staat.’
Steeds meer Chinese investeringen in Nederland
China investeert steeds meer in Nederland. Waren er voor 2008 nog regelmatig jaren zonder enige noemenswaardige investering, sindsdien vloeien er regelmatig miljarden vanuit het oosten deze kant op. Wel schommelen de bedragen nogal, omdat individuele overnames grote pieken veroorzaken.
Hoewel de aankoop van voetbalclub ADO Den Haag door een Chinees bedrijf misschien de meeste aandacht krijgt, zijn de Chinezen vooral geïnteresseerd in bedrijven uit de landbouw- en ICT-sector, blijkt uit onderzoek van het Nederlandse Clingendael Instituut. Zo nam een groep Chinese investeerders een divisie van de Nederlandse computerchipproducent NXP Semiconductors over in 2017 voor 2,5 miljard euro; de hoogste eenmalige investering tot dusverre. De overname van Nidera, dat handelt in landbouwproducten als kunstmest en granen, in 2014 staat met zo’n 2 miljard euro op de tweede plaats.
Volgens het instituut past de toename in overnames en investeringen in de Chinese ‘gordel en weg‘-strategie. Dit ontwikkelingsplan om invloed te vergaren in de wereldeconomie voert China onder meer uit door te investeren in de aanleg van infrastructuur buiten het eigen land, waardoor het beter bereikbaar wordt. Vandaar de officieuze naam van het project: Nieuwe Zijderoute. De onderzoekers waarschuwen dat Nederland dit langetermijnbelang in gedachten moet houden in zijn commerciële relatie met China.
De toegenomen investeringen beperken zich dan ook niet tot Nederland: in heel Europa neemt de geldstroom vanuit China toe, blijkt uit een rapport van Rhodium Group en Merics van afgelopen mei. Van rond de miljard euro in de jaren voor 2008 tot meer dan 30 miljard euro in recordjaar 2016.
Twentse onderzoekscampus Lithium Werks
Multinational Lithium Werks richt een onderzoekscampus op voor onderzoek naar batterijen en slimme elektriciteitssystemen, Universiteit Twente is nauw betrokken. Het gaat om een miljardenproject.
Verbetering: In een eerdere versie van dit artikel werd melding gemaakt van ‘Ondernemersorganisatie RVO’. Dat is onjuist: RVO staat voor Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, en is als agentschap onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.