Direct naar artikelinhoud
Milieuvervuiling

Eindelijk paniek over plastic: besef groeit dat afvalberg problematisch wordt

Site waar petflessen gerecycleerd worden.Beeld Hollandse Hoogte / Flip Franssen

Europa wil het gebruik van plastic aan banden leggen, supermarkten zoeken hoe ze het met minder kunnen doen en ook de consument beseft stilaan dat al die wegwerpbekertjes en voedselverpakkingen nefast zijn. "Het besef is er. Nu nog het gebruik doen dalen."

Een zeepaardje met in zijn staart een wattenstaafje. Het was een van dé foto’s van vorig jaar en een trieste illustratie van hoe er in onze zeeën stilaan meer plastic dan vis zit. Als we niets doen, zal dat tegen 2050 daadwerkelijk het geval zijn, waarschuwden de VN enkele maanden geleden nog. De term ‘plastic soep’ is inmiddels gemeengoed geworden.

Europa wil het tij doen keren. De Commissie heeft nu een aantal voorstellen op tafel gelegd om de afvalberg te doen krimpen. Tegen 2030 wil ze dat alle plastic verpakkingen die nieuw op de markt komen recycleerbaar zijn. De helft van de 26 miljoen ton plastic afval moet tegen dezelfde tijd gerecycleerd worden. Ook wegwerpproducten zoals rietjes of bekers wil Europa aan banden leggen.

Verder moet onderzocht worden of een taks op plastic soelaas biedt en in welke mate microplastics – stukjes die kleiner zijn dan 5 mm en onder meer in cosmetica zitten – strenger gereguleerd moeten worden. N-VA en CD&V zijn blij met de voorstellen. Groen ook, al mocht het voor hen nog wat verder gaan. Zo vinden ze het een gemiste kans dat Europa geen verbod instelt op toxische plastic.

'Er is een kentering gaande. Ook het grote publiek beseft dat het zo niet meer verder kan. Helaas zien we dat nog niet in de grafieken'
Jeroen Dagevos, The Plastic Soup Foundation

Helemaal toevallig is de Europese charge niet. Het merendeel van het Europese plastic afval ging de voorbije jaren naar China. Onlangs liet de Volksrepubliek weten dat het niet langer de dumpplek van de EU wou zijn.

“Er is een kentering gaande”, zegt Jeroen Dagevos van de Nederlandse Plastic Soup Foundation, een van de belangrijkste organisaties in de strijd tegen plastic vervuiling. “Ook het grote publiek beseft stilaan dat het zo niet meer verder kan. Helaas zien we dat nog niet in de grafieken. Het gebruik blijft stijgen.”

Plastic Free July

Daar is een goeie reden voor: plastic is erg goedkoop en je kunt er zowat alles mee maken. “In die zin is het een fantastisch materiaal”, zegt Dagevos. “En het blijft eeuwig bestaan. Het probleem is dat we het op dit moment niet goed gerecycleerd krijgen. Je zou de verpakkingen uit de voedingsindustrie zodanig moeten kunnen recupereren dat je ze kunt hergebruiken als verpakkingsmateriaal, niet als tweederangs stoeltjes of bankjes. Maar dat is lastig. Dat betekent dat je heel gericht moet recycleren.”

Het is vooral in de voedingsindustrie dat het gebruik van plastic piekt, ondanks alle initiatieven. “Inmiddels heb je wel van die winkels waar ze het zonder verpakkingen doen, maar dat is nog steeds erg kleinschalig”, zegt Dagevos. “Bovendien mislukken die ook vaak. Het zijn de grote ketens die je moet meekrijgen.”

De grote supermarkten proberen wel, merkt Dagevos op. In Nederland bijvoorbeeld recycleert Aldi zelf zijn petflessen. In Groot-Brittannië belooft de keten Iceland om binnen vijf jaar geen enkel huisproduct nog in plastic te verpakken. En in ons land haalde Delhaize bioproducten uit het plastic en spaart daarmee 13 ton afval per jaar uit.

Statiegeld

Wil de plastic soep beteugeld worden, dan moet ook de consument mee. Her en der duiken initiatieven op om de consumptie van plastic naar beneden te halen. Zo circuleren er uitdagingen op Facebook die mensen moeten aansporen om een tijdje plasticvrij te leven. En na ‘Dagen zonder vlees’ of ‘Tournée minérale’ krijgt ook de Australische actie ‘Plastic Free July’ her en der ingang. 

Toch is dat niet voldoende, meent de Plastic Soup Foundation. Want het is niet omdat mensen zich bewust zijn van het probleem, dat ze hun koopgedrag aanpassen. “Een financiële prikkel kan helpen”, denkt Dagevos. “Zeker in Nederland merk je dat zoiets werkt. In de stations krijg je nu 30 cent korting als je je eigen koffiemok meeneemt. Of de plastic tas, vroeger gaven winkels die gratis weg, nu moet je daar 20 à 30 cent voor betalen. Sindsdien zien we dat er 70 procent minder tasjes worden verkocht.”

In Vlaanderen wil minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) graag dit jaar statiegeld invoeren op blikjes en petflessen

In Vlaanderen wil minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) graag dit jaar statiegeld invoeren op blikjes en petflessen. Een analyse van de Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij (OVAM) toonde aan dat zo’n heffing kan leiding tot een daling van het zwerfvuil met 40 procent. Dik tegen de zin van de verpakkingsindustrie, die nu zelf een alternatief plan heeft uitgewerkt. Dit jaar moet de Vlaamse regering hierover de knoop doorhakken. “In Nederland hebben we al statiegeld op grote petflessen”, legt Dagevos uit. “Dat systeem werkt erg goed.”