De staatssecretaris komt op bezoek – en gelukkig sneeuwt het

Het sneeuwt! Godzijdank! De opluchting is van de gezichten af te scheppen van de vrouwen en mannen die zich hebben verzameld rond staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat. De staatssecretaris brengt dinsdag onverwacht een werkbezoek aan het Amsterdamse kantoor van Prorail. Ze wil uit de eerste hand zien hoe de spoornetbeheerder het hoofd biedt aan het winterse weer, waarvoor de dienstregeling drastisch is omgegooid.

De elementen laten het evenwel ’s ochtends lelijk afweten. Het alarm dat maandag werd afgegeven lijkt voorbarig. Alleen uit het uiterste zuiden van Zeeland komen berichten over sneeuwval. De zwaarste buien dreigen over de Noordzee weg te drijven, weg van het vasteland. Het noodspoorboekje – in het jargon: Landelijk Uitgedunde Dienstregeling (LUD) – en ook het werkbezoek van de staatssecretaris lijken een gevalletje slechte timing.

Dan, even rond half elf, kleurt de hemel boven Amsterdam dan toch nog wit. Het gezelschap begeeft zich snel naar buiten, de gele veiligheidshesjes omgegespt. Terwijl de treinen zo te zien zonder vertraging op hooguit een paar meter afstand voorbij denderen laat Van Veldhoven zich in de striemende wind door Prorail-specialisten bijpraten over wisselverwarmingen, gasontstekers, modems, apps en sensoren. De sneeuwvlokken dwarrelen om haar heen.

Serene rust

Enkele momenten daarvoor, op de verkeersleidingspost vlak bij Amsterdam Centraal Station, heerst een serene rust. Hier houden twaalf mannen en vrouwen het treinverkeer rond Amsterdam en Schiphol in het gareel. Teamleider Pieter Klein Woolthuis hoefde niet alle verloven in te trekken. ‘We draaien met de normale bezetting. Als zich problemen zouden voordoen, kunnen we die dankzij de aangepaste dienstregeling soepel opvangen.’ Op het Nederlandse spoor rijden dinsdag zo’n 20 procent minder treinen. Nog altijd zal de Amsterdamse verkeersleiding vandaag duizenden treinen in goede banen leiden.

In de ochtend is er in de regio Amsterdam slechts een enkele verstoring, op het traject tussen Amsterdam en Utrecht. ‘Daar rijden we door een defect op een klein stuk maar met 10 kilometer per uur, zegt Klein Woolthuis. Hij weet niet of het mankement verband houdt met het winterse weer.

De zwakste plekken bij winters weer zijn de treinstellen (die defect kunnen gaan door de kou) en de spoorwissels (die kunnen bevriezen). Het Nederlandse spoornet telt zo’n 5.500 wissels met verwarming, die op afstand kunnen worden bediend. ‘Tweederde wordt nog verwarmd door gas, pas een derde door elektriciteit’, vertelt Johan Schaap, manager infrabeschikbaarheid van Prorail. ‘Gas is kwetsbaar voor sneeuw die onder de treinstellen samenklontert. Dat wordt ijs, die in grote brokken op de rails kunnen vallen, en een gasvlam in één klap kunnen doven.’ Elektrische verwarming heeft ook zijn nadelen. ‘Het verwarmt een kleinere plek.’

Ook de controle op de toestand van de wisselverwarming verloopt nog ouderwets. De beheerders moeten  ‘inbellen’, zoals iedereen vroeger internet opging met een hoop gekraak en gepiep uit het modem. Schaap: ‘Onze drie uitvoerders waren vorige week bijna drie dagen kwijt om van alle wissels de gegevens op te vragen.’ Prorail draait een proef met sensoren uitgerust met mobiel internet, 4G. Die kunnen automatisch de temperatuur van een spoorstaaf opvragen, zodat duidelijk is of de wisselverwarming aanmoet.

Schaap geeft Stientje van Veldhoven zo’n sensor mee, met een magneet vastgeklonken aan een stukje rails. ‘Dan kunnen we zien hoe warm het is op uw kantoor’, vertelt hij er lachend bij. Nee, hij zal de sensor natuurlijk uitschakelen. ‘U kunt hem gebruiken als boekensteun.’

In de loop van de ochtend werpt de reizigersclub Rover de vraag op of de overheid Prorail wel genoeg middelen geeft om winterse malheur te bestrijden. Rijkswaterstaat zette dinsdag 1.200 man in om de gladheid te bestrijden, de spoornetbeheerder moet het met aanmerkelijk minder mankracht doen. Rover vraagt ook om een minder kwetsbare dienstregeling. Zo zou een LUD kunnen worden verkort tot een deel van de dag, of zelfs worden voorkomen. 

In de Amsterdamse verkeersleidingspost kijkt treindienstleider Hans Brokking intussen in alle rust naar de schermen die laten zien welke trein zich op welk baanvlak bevindt. De gevreesde wanorde blijft deze ochtend in elk geval uit. Heeft Brokking niet stiekem gehoopt op sneeuw, om de hoon op de sociale media over de LUD te logenstraffen? ‘We willen natuurlijk niets liever dat mensen weer thuis komen.’ Om er daarna aan toe te voegen: ‘Chaos is niet leuk. Maar puzzelen wel.’