De nieuwe voedingsdriehoek: beter laat dan nooit
Kris Verburgh is arts en onderzoeker verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel en denktank The Singularity University. Hij is auteur van ondermeer ‘De voedselzandloper’ en ‘Veroudering vertragen’.
De nieuwe voedingsdriehoek heeft eindelijk een reuzensprong vooruit gemaakt. We komen van ver.
Even context scheppen: toen ik in 2012 het boek De voedselzandloper schreef, was het nog een taboe om te zeggen dat groente en fruit de basis moeten zijn van een gezond voedingspatroon, en niet brood, aardappelen, pasta of rijst. Die zetmeelproducten minderen stond toen meteen gelijk aan 'paleo' of 'oerdieet'. Wat dus niet zo was. Want kijk: groente en fruit staan sinds deze week bovenaan de nieuwe voedingsdriehoek; brood, aardappelen, pasta en rijst gederangeerd naar een tweede plaats.
Of neem een ander taboe: vetten. In de oude voedingsdriehoek stonden alle vetten in de ‘verboden top’. Dat gaf de indruk dat alle vetten gemeden dienden te worden. Maar er zijn ook veel gezonde vetten, zoals in olijven, noten, zaden of avocado’s. De nieuwe voedingsdriehoek heeft de vetten opgedeeld, met de gezonde vetten in de basis en de ongezonde vetten in de te minderen oranje en rode gedeelten.
Iets anders dat we al decennia weten: te veel rood vlees is ongezond. Ook dat bleef jaren taboe. Goed om te zien dat dierlijke producten nu meer ontraden worden, en dat er nu een onderscheid is gemaakt tussen rood vlees en gezondere alternatieven: wit vlees (gevogelte), vette vis, tofu en quorn.
Deze drie inzichten zijn de basis geweest van mijn jarenlang betoog en van de voedselzandloper. Ik ben dus blij dat de oude driehoek is aangepast. Ik ben niet blij dat het zo lang heeft geduurd. Maar het verbaast me niet. Het kan soms decennia duren alvorens wetenschappelijk inzichten omgezet worden in officiële richtlijnen. Terwijl in Denemarken er een ban op transvetten in 2004 kwam, zal de VS deze ban pas invoeren in 2018, veertien jaar later en ten koste van duizenden mensenlevens.
Jaren kregen we te horen dat cholesterol in eieren ongezond is, terwijl we al lang weten dat de cholesterol-kwestie veel ingewikkelder is. Volkorenproducten werden op een voetstuk geplaatst, terwijl we inzien dat meer gezonde vetten en minder suiker én zetmeel een betere weg is om in te slaan. Decennia kregen we te horen dat we melk moeten drinken voor sterke botten, terwijl we nu weten dat melk botontkalking niet voorkomt en zelfs het risico op breuken kan verhogen.
Verbijsterend, als je erover nadenkt, dat we twintig jaar lang een voedingsdriehoek hebben gehad, waarvan veel artsen, wetenschappers al die tijd zegden dat die totaal verouderd was, en dat elke kritiek op dit model niet werd geduld, vaak verhuld onder het mom: ‘Dit is niet de officiële consensus’.
Voeding kan een krachtig middel zijn om onze gezondheid te verbeteren, maar dat kan enkel maar als het advies krachtig en drastisch genoeg is
Deze enorme vertraging tussen wat de wetenschappelijke literatuur aantoont en officiële richtlijnen, gaat ten koste van de gezondheid van veel mensen en is vaak een doorn in het oog van artsen, die zich te lang moeten houden aan richtlijnen die verouderd zijn, en waarvan ze zelf zien dat deze hun patiënten amper vooruit helpen. Hoewel het volkoren-granen-als-basis en rode vlees-taboe stillaan doorbroken raakt, zijn er nog andere taboes, zoals dat van melk. Het zal wellicht nog decennia duren alvorens ook dit heilige huisje wordt gesloopt, hoewel het al de laatste jaren enkele flinke deuken heeft gekregen. Maar nagenoeg elke wetenschapper die zich vragen durft te stellen bij de lange termijn effecten van melk (zoals de mogelijk veroudering-versnellende effecten van galactose in melk en van de activatie van mTOR-, insuline-en IGF-receptoren, om enkele voorbeelden te noemen) wordt zeer snel aangevallen, al dan niet door de zuivelindustrie of door professoren die onderzoek doen naar melk en zich vooral richten op korte-termijn gezondheidseffecten in plaats van de lange termijn, of op specifieke ziekten en niet op mortaliteit (sterfte).
Voeding kan een krachtig middel zijn om onze gezondheid te verbeteren, maar dat kan enkel maar als het advies krachtig en drastisch genoeg is. Met deze nieuwe voedingsdriehoek heeft de overheid laten zien dat ze meer krachtig advies durft geven, en ze eindelijk de stap heeft gezet naar een wereld met minder (rood) vlees, zetmeel en suiker, en ongetwijfeld meer gezondheid. Alleen spijtig dat het zo lang op zich liet wachten, en dat er zo weinig openheid en respect voor dialoog was voor mensen die zich vragen stelden bij de vorige officiële adviezen.