Ik betwijfel of Francken en de N-VA hier enig electoraal gevolg van zullen ondervinden
Othman El Hammouchi is auteur van Lastige waarheden (Polis).
De publieke opinie stond de afgelopen dagen in rep en roer naar aanleiding van de onthulling door Pano van massale fraude bij het uitreiken van humanitaire visa door het kabinet van voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. Daarbij zou N-VA-gemeenteraadslid Melikan Kucam grote sommen geld ontvangen hebben om te regelen dat Syrische en Iraakse christenen naar ons land konden komen. Het onderzoek loopt nog steeds, maar één zaak staat vast: of Francken nu wel of niet van de fraude wist, de politieke verantwoordelijkheid berust bij hem. Het is echter zeer betwijfelbaar of hij daarvoor enige electorale consequenties zal moeten dragen.
Het nieuws van de visafraude was nog niet koud of de achterban van Francken begon het al voor hem op te nemen met hallucinante vormen van relativering. Zo schreven velen op sociale media, onder wie N-VA-politica Darya Safai, dat het overbrengen van die vluchtelingen een “mooie actie” was en Francken “nobele doelen” had. Dat kan allemaal kloppen – over de mogelijke strafrechtelijke inbreuken wil ik me niet uitspreken. Het verandert echter niets aan het feit dat hier sprake is van gratuite incompetentie, waarna grootschalige mensensmokkel en misbruik van de Belgische staat op hun minst zijn kunnen gedijen. En daar is Francken als toenmalig staatssecretaris onbetwistbaar politiek verantwoordelijk voor, wat zijn intenties ook geweest mogen zijn.
Velen schreven op sociale media dat het overbrengen van die vluchtelingen een ‘mooie actie’ was en Francken 'nobele doelen’ had
Het is bijzonder merkwaardig dat een partij die zo snel was om Syrische vluchtelingen bij de dood van hun kind te duiden op hun vermeende ‘verantwoordelijkheid’ nu uiterst terughoudend lijkt om zich aan haar eigen standaard te houden. “Politieke bloedhonden” zouden het op de N-VA gemunt hebben. Hoe kan men zulke verwijten echter serieus nemen van Francken, de man die filmpjes van de verschrikkelijke Egyptische dictator Sisi deelt en spreekt over een vermeend verband tussen Arabische jongeren en stenen?
Democratisch proces
Het oorspronkelijke denken achter democratie vertrok vanuit de aanname dat de kiezers een gemeenschap van perfect rationele wezens vormden die, geïnformeerd door het nieuws en het opinieklimaat, uiteindelijk steeds zouden stemmen voor een redelijk beleid en politici ter verantwoording zouden roepen. Idealiter verloopt het democratische proces als volgt: een partij of politieke coalitie legt een bepaald beleidsprogramma voor aan de kiezer, die dan kan beslissen of hij dit overtuigend vindt. De winnende coalitie voert gedurende een mandaat het beleid naar eer en geweten uit, en wordt dan beoordeeld – en eventueel afgestraft – door de bevolking.
Door de intrede van populisme en politieke identiteit wordt dit proces echter gedwarsboomd. Weinig politieke gevolgen zijn voor incompetentie, waardoor er niet meer geselecteerd wordt op beleid. Ik betwijfel dan ook ten zeerste of Francken en de N-VA hier ook maar enig electoraal gevolg van zullen ondervinden. Hun politieke tegenstanders zullen veel stof doen oplaaien, maar de achterban zal het rationaliseren en vergeven.
De voornaamste les die we uit deze onthullingen moeten putten is dat het huidige systeem, dat van humanitaire visa een discretionaire kwestie maakt, te veel willekeur toestaat. Het kan niet de bedoeling zijn dat een seculier land – en een partij die zich op zeer agressieve wijze als seculier promoot – arbitrair gaat selecteren welke vervolgde religieuze minderheden het wenst te steunen, op basis van informele contacten met bepaalde gemeenschappen. Daar komt nog bij dat er een bepaalde identitaire dynamiek kan sluipen in zo’n besluitvorming, en we moeten vermijden dat humanitaire hulp een functie van binnenlandse politiek wordt.
Zo’n arbitraire discriminatie druist in tegen de meest elementaire principes van de moraal
De N-VA pleit regelmatig voor een beleid waarbij mensen in het eerste veilige land asiel moeten aanvragen, maar daar werd in de onderhavige zaak kennelijk een uitzondering op gemaakt, gezien de christelijke Syriërs via het veilige Libanon (waar ze met een christelijke bevolking van 40 procent niet moesten vrezen voor vervolging) naar ons land kwamen. Zo’n arbitraire discriminatie druist in tegen de meest elementaire principes van de moraal. Of hoe de kracht van principes nog al te vaak relatief blijkt te zijn.