Direct naar artikelinhoud

Zij worden genoemd voor een ministerspost in kabinet-Rutte III - goede keuzen?

Halbe Zijlstra, Eric Wiebes, Wopke Hoekstra. Het zijn de eerste namen die concreet worden gelinkt aan een post in het nieuwe kabinet. Goede keuzen?

Migratiedeals, complexe klimaatpuzzels en een atypische senator
Beeld de Volkskrant

Zijlstra gaat jagen op migratiedeals

Genoemd als: minister van Buitenlandse Zaken

De VVD schuift fractievoorzitter Halbe Zijlstra (48) naar voren als minister van Buitenlandse Zaken. Verrassend, want hij staat niet bekend om zijn buitenlandervaring, heeft een beperkt diplomatiek netwerk en heeft door zijn achtergrond eerder affiniteit met onderwijs, cultuur en zorg.

Daar staan pluspunten tegenover. Hij is een vertrouweling van premier Rutte en staat bekend als hardliner binnen de partij - iemand die het rechtse beleid met verve verdedigt. Zo voerde hij eerder als staatssecretaris (2010-2012) forse bezuinigingen door in de cultuursector. Hij leek immuun voor kritiek en genoot van zijn rol als harde aanpakker.

Ook voor Buitenlandse Zaken is een hardliner nodig, vindt de VVD. Zijn belangrijkste opdracht: handen en voeten geven aan het migratiebeleid van het kabinet Rutte III. Samen met zijn Europese collega's moet Zijlstra een nieuwe deal sluiten met Afrikaanse landen over het tegenhouden van vluchtelingen. Werken de landen niet mee, dan zal de geldkraan wat Rutte III betreft langzaam worden dichtgedraaid.

De klus is geheel in lijn met het migratiebeleid zoals VVD-Kamerlid Malik Azmani dat twee jaar gelden onder leiding van Zijlstra formuleerde. De VVD moest niet bang zijn deals te sluiten met dictators als dat het Nederlands belang diende. Zijlstra maakte destijds nog wel een uitglijder door te stellen dat asielzoekers voortaan geen borstvergrotingen meer vergoed zouden krijgen. Hij bood excuses aan toen bleek dat die zorg helemaal niet in het pakket zat maar volhardde wel in zijn wens tot versobering van de opvang.

Zijn belangrijkste opdracht: handen en voeten geven aan het migratiebeleid van het kabinet-Rutte III
Halbe Zijlstra: vertrouweling van premier Rutte en staat bekend als hardliner binnen de partij - iemand die het rechtse beleid met verve verdedigt.Beeld Freek van den Bergh / de Volkskrant

Zijlstra studeerde marketing en sociologie in Groningen. Vanaf 2001 leidde hij vijf jaar zijn eigen projectmanagementbedrijf. Dat werk bracht hem - in tegenstelling tot wat breed bekend is - vaak in het buitenland, zoals in de Colombiaanse hoofdstad Bogota. In februari 2003 stond hij daar tegenover een gebouw dat werd opgeblazen. Zijlstra kreeg glasscherven in zijn gezicht en zag verminkte kinderen. Een ervaring die hem nooit heeft losgelaten. President Poetin ontmoette hij ooit nog in een datsja (buitenhuis) en ook in de VS kwam hij veel als ondernemer.

Buitenlandse Zaken krijgt met Zijlstra een pragmaticus aan het hoofd

Van 1998 tot 2006 zat Zijlstra met tussenpozen in de Utrechtse gemeenteraad. Daarna ging hij de Tweede Kamer in als onderwijs- en zorgwoordvoerder, wat gevolgd werd door het staatssecretarisschap voor Onderwijs en Cultuur. Sinds 2012 is hij fractievoorzitter.

Buitenlandse Zaken krijgt met Zijlstra een pragmaticus aan het hoofd van het departement, wiens leven niet zoals voorgangers Timmermans en Koenders geheel in het teken stond van diplomatie en het buitenland. Eerder iemand die graag de boel flink overhoop haalt om zijn doel te bereiken.

Natalie Righton


Gevoelige pragmatist wacht complexe klimaatpuzzel

Genoemd als: minister van Economische Zaken en Klimaat

VVD'er Eric Wiebes (54) krijgt wellicht de meest politieke portefeuille van het aanstaande kabinet. Als klimaatminister moet hij de torenhoge ambities van D66 en ChristenUnie zien te combineren met de terughoudendheid van VVD en CDA. In de Kamer zal hij steevast op links een bataljon oppositiepartijen treffen dat vindt dat hij te weinig doet, op rechts staan twee partijen klaar om alle klimaatbeleid af te branden.

De complexiteit van de opdracht zit al besloten in het regeerakkoord. De klimaatparagraaf is een compromis tussen vaart maken en op de rem staan. Rutte III gaat 'het voortouw nemen in de EU' om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en 'Parijs' te halen. Maar de nieuwe Klimaatminister mag weliswaar in woord voor de troepen uitlopen, in daad moet hij vooral anderen in zijn plannen zien mee te krijgen: de samenleving, het bedrijfsleven, buurlanden.

In hem schuilt alvast een groene politicus: hij fietst naar zijn werk. Ook dat doet hij efficiënt, zo hard mogelijk.Beeld anp

Is Wiebes daar geknipt voor? Wiebes is een goede bekende op Economische Zaken. Hij was er ambtenaar tussen 2004 en 2010. Sinds hij zijn partijgenoot Weekers in 2014 opvolgde als staatssecretaris van Financiën stapt de spichtige Wiebes met verwonderde blik over het Binnenhof. Met even grote verwondering (en ook bewondering) kijkt het Binnenhof terug. De VVD'er combineert een technocratisch brein met een rijk gevoelsleven. Hij kan volschieten als hij denkt aan de samenwerking met de Kamer, ook leden van oppositiepartijen zijn 'meesterlijke vogels'. Wanneer belastingambtenaren massaal gebruik maken van zijn te royale vertrekregeling, roept hij uit dat hij zelf met liefde bij de Belastingdienst zou werken. 'Ja! Ja! Ja! Oprecht ja! Omdat het prachtig is!'

Complexiteit van de opdracht: klimaatparagraaf is een compromis tussen vaart maken en op de rem staan

Hij meent het. De complexe puzzel van het belastingstelsel doet zijn hart sneller kloppen. Minstens zo complex is de instantie erachter, met haar dertigduizend ambtenaren en honderden computersystemen die moeten worden vervangen. Het was zijn taak om stelsel en dienst efficiënter in te richten. Dat mislukte.

Zijn ambitieuze stelselhervorming stuitte op een onwillige Kamer. Een goedbedoelde vertrekregeling ontspoorde. Het feit dat hij nog overeind staat, bovendien geliefd is in de Kamer, maakt de keuze voor zijn terugkeer in Rutte III begrijpelijk. De gevoelige pragmatist wacht een nieuwe complexe puzzel. In hem schuilt alvast een groene politicus: hij fietst naar zijn werk. Ook dat doet hij efficiënt, zo hard mogelijk.

Joost de Vries


Als atypische senator opvallend op de achtergrond

Genoemd als: minister van Financiën

Als iemand de plannen van het CDA voor Nederland in zijn hoofd heeft, dan is het Wopke Hoekstra (42). Elke bijzin, elke wending in het verkiezingsprogramma is door zijn handen gegaan. Dat alleen al maakt hem bij uitstek geschikt om het gedachtegoed van de partij te bewaken in het kabinet-Rutte III.

Het CDA wilde anderhalf jaar geleden af van de geijkte formule met commissies van partijnotabelen die zich over het verkiezingsprogramma buigen. De eindredactie zou dit keer in de handen van één persoon worden gelegd. Die moest er een lopend verhaal van maken, dat wensen en verlangens van de partij handzaam en wervend bundelde.

Die ene persoon was Wopke Hoekstra, een atypische senator. Hij groeide op in een milieu van artsen en hoogleraren.

In de senaat toont hij zich geregeld eigenzinnig

In Leiden studeerde hij rechten en geschiedenis. Daar kreeg hij ook een functie die zijn netwerk aanzienlijk zou uitbreiden: in 1998-'99 was hij praeses van studentencorps Minerva. Hij vervolgde zijn opleiding bij de prestigieuze businessschool INSEAD in Fontainebleau, werkte bij Shell en is partner bij McKinsey. Zijn ervaring is zowel financieel als bestuurlijk. Van hem zijn weinig bijbanen bekend.

In de senaat toont hij zich geregeld eigenzinnig. Zo stemde hij als enige CDA'er voor het verbod op de weigerambtenaar en voor juridisch ouderschap voor de vrouwelijke partner van een moeder. Zijn verzet tegen het verlagen van de pensioenopbouw was zo vasthoudend dat het de regering in de problemen bracht.

Wopke Hoekstra.Beeld anp

Dat CDA-verkiezingsprogramma moest hij door persoonlijke omstandigheden deels uitbesteden. Maar toen de eerste namen van kandidaat-ministers werden genoemd, viel meteen die van Hoekstra. Een rustige, evenwichtige verschijning die natuurlijk gezag uitstraalt. Zijn achtergrond bij McKinsey kan een aanbeveling zijn omdat zo'n groot adviesbureau overal bij bedrijfsleven en overheid actief is. Het CDA zoekt bewindspersonen met niet te veel persoonlijk profiel; ook dat past bij Hoekstra, die tot dusver op de achtergrond opereert.

Het Financieele Dagblad noemt hem als minister van Financiën, een spilfunctie in het kabinet omdat de geldstromen van de andere ministeries door diens handen gaan. Daar hangt mogelijk ook de positie van vicepremier aan. Zijn benoeming is nog niet bevestigd.

Hoekstra woont in Bussum, is vrijzinnig protestants en heeft vier kinderen.

Ariejan Korteweg

Bekijk vooral ook ons Rutte III-filter, een gids door het regeerakkoord

Na een historisch lange formatie is het kabinet Rutte III er eindelijk. Wij gidsen u door het regeerakkoord. Hoe wordt het geld verdeeld? Wat hebben de partijen binnengesleept? En op welke punten gaat de coalitie het moeilijk krijgen?

Als atypische senator opvallend op de achtergrond
Beeld ANP / Freek van den Bergh