Hij was de eerste ‘lone wolf’ en een inspiratie voor killers als Breivik. Nu staat hij terecht voor de moord op een Auschwitz-overlevende

Ze had als jonge Joodse vrouw de vernietigingskampen van Auschwitz en Bergen Belsen overleefd en ook de onmenselijke ontbering tijdens de dodenmarsen had Blanka Zmigrod doorstaan. Toen ze daarna in Tel Aviv bevriend raakte met haar lotgenoot Sacha Feldman besloten de twee om naar Duitsland terug te keren en een heel nieuw leven op te bouwen.

Zmigrod en Feldman leidden er verschillende restaurants en hotels, onder meer aan het Operaplein in Frankfurt en het is daar dat John Ausonius op 8 februari 1992 haar pad kruiste, toen ze er in de garderobe werkte. Het was geen aangename kennismaking, want toen hij het restaurant verliet, beschuldigde hij Blanka ervan de laptop uit zijn jas gestolen te hebben.

Het kwam tot een hoogoplopende discussie met het personeel, tot Ausonius kwaad afdroop. Niet zonder Blanka toe te roepen “dat ze elkaar nog zouden zien”. Toen de 68-jarige vrouw ’s anderendaags na het werk naar huis wandelde, kreeg ze van dichtbij een kogel in het hoofd door een fietser met een hoofdkap op.

Gepest op school

Wat niemand wist, was dat Ausonius toen op de vlucht was voor de Zweedse politie. Omdat hij tussen augustus 1991 en januari 1992 al minstens 11 moordaanslagen op migranten gepleegd had in zijn tweede vaderland Zweden. “Om vreemdelingen het land uit te jagen en om nieuwe migranten af te schrikken”, zei hij later op zijn proces in 2000.

Ausonius was nochtans allesbehalve de blonde Zweedse god waar hij zich voor uitgaf. Hij heette eigenlijk Wolfgang Zaug en had – met zijn Zwitserse vader en Duitse moeder – zelf een migratieachtergrond. Op school werd hij vaak gepest met zijn zwarte haar en bruine ogen, een reden waarom hij er later alles aan deed om er als een echte Zweed uit te zien. Met geblondeerd haar en blauwe contactlenzen.

Toen hij met zeer veel moeite als twintiger eindelijk de Zweedse nationaliteit kreeg, veranderde hij zijn naam in Ausonius, naar de gelijknamige Romeinse dichter. Waarna hij – opgezweept door het succes van de rechtse nationalistische partijen – het als ‘echte’ Zweed zijn plicht vond om het land van nieuw vreemd bloed te vrijwaren. Hij sympathiseerde met verschillende extreemrechtse organisaties, maar hij werd nooit lid en nam evenmin deel aan hun manifestaties. Een bewuste strategie: Ausonius was toen al van plan om terreur te zaaien, en zulke netwerken zijn steevast de eerste milieus waar de politie gaat rondneuzen wanneer er racistische aanslagen gepleegd worden.

En dus trok hij in Stockholm en Uppsala ten oorlog als een lone wolf: helemaal in zijn eentje, te voet of met de fiets en met slechts één wapen: een geweer met een laser– vandaar zijn bijnaam laserman – dat hij later ruilde voor een makkelijker te hanteren pistool.

Tien schietpartijen bekende hij zeventien jaar geleden op zijn proces, waarbij één dodelijk slachtoffer – de Iraanse student Jimmy Ranjbar – en verschillende zwaargewonden vielen. Hij kreeg levenslang en diende al viermaal een verzoek in om voorwaardelijk vrij te komen, maar dat werd telkens geweigerd. En dat mag hij wellicht voorgoed vergeten als hij ook voor de moord op Blanka Zmigrod veroordeeld wordt.

Dezelfde munitie gebruikt

Na zijn aanhouding in 1992 trok de Zweedse politie zijn buitenlandse reizen na en ontdekte dat hij kort voor de moord op Blanka Zmigrod in haar restaurant gegeten had. Toen bovendien bleek dat bij de moord eenzelfde Browning en dezelfde munitie gebruikt werd als bij de Zweedse moordaanslagen, werd het wel heel warm onder zijn voeten.

Ausonius beweerde echter dat hij zijn wapen een week eerder in Duitsland verkocht had en ging bij gebrek aan bewijzen vrijuit. “Omdat de politie veel losse eindjes had, maar geen touw”, zei zijn advocaat Joachim Bremer. De Zweedse politie-inspecteur Stefan Bergquist, die hem toen ondervroeg, had er een slecht gevoel bij. “Ik herinner me dat Ausonius lachte en blij was toen we hem vertelden dat ze van Joodse afkomst was”, zegt Bergquist.