Column: Opeens stond Ruurd Ubels in een file voor de grens van Denemarken. Net als vroeger.
Ruurd Ubels is redacteur van het Nederlands Dagblad. Hij schrijft elke vierde vrijdag van de maand een column over economische of Europese zaken.
Onlangs was ik in Denemarken. Mooi land. Veel ruimte, kleine dorpjes en het landschap lijkt wel wat op dat van Zuid-Limburg (met als extraatje dat je na een bocht zomaar uitzicht op zee kunt hebben). Veel Denen zijn bovendien vriendelijk en spreken goed Engels.
Eveneens fraai: Denemarken is lid van de Europese Unie en van de zogenoemde Schengenzone (net als Nederland en buurland Duitsland). Vrij verkeer van mensen is gegarandeerd. Dus passeer ik via de E30 deze zaterdagmorgen zonder oponthoud bij Oldenzaal de grens met Duitsland. Een paar uur later Denemarken binnenrijden, blijkt echter een ander verhaal. Opeens is alle snelheid uit de reis en mag ik in de file aansluiten.
Bij de grensovergang in de buurt van Flensburg verandert de Autobahn namelijk in een enkelbaans pad, afgezet met zware blokken waar personenauto’s onder het toezicht van douaniers en camera’s stapvoets tussendoor slalommen. Vrachtwagens worden van de snelweg geleid.
Opeens ben ik terug in een Europa waar grenscontroles een gevoel van soevereiniteit gaven, maar waar de deuren nooit echt op slot konden. Zelfs muren of hekwerken met prikkeldraad en 2000 volt wisselspanning hielden niet iedereen tegen.
jihadistische aanslagen
De regering van Denemarken verscherpte eind 2017 de bewaking aan de grens met Duitsland uit angst dat asielzoekers die in Duitsland waren afgewezen, naar het noorden zouden doorreizen. Tevens was de vrees dat jihadisten hun terreur naar Denemarken zouden uitbreiden.
Deze bezorgdheid was na aanslagen in steden als Londen, Barcelona en Parijs begrijpelijk, maar ook wel wat eenzijdig: jihadistische aanslagen maken in Europa een klein deel uit van alle aanslagen. Sterker nog: in Europa en elders op de wereld daalt het aantal doden door terrorisme, meldt de Global Terrorism Index. En waar terreur wel groeit, komt deze vooral uit extreemrechtse hoek.
Maar ja, moslims zitten nu eenmaal in de hoek waar de klappen vallen en politici die extreemrechts zijn of ermee flirten, hebben de wind in de zeilen. Uit de grensafsluitingen door de Deense regering blijkt zelfs dat extreemrechts helemaal niet aan de macht hoeft te komen om toch invloed te kunnen uitoefenen. De minderheidsregering in Kopenhagen, geleid door de conservatief-liberale premier Lars Løkke Rasmussen, is sterk afhankelijk van de gedoogsteun van de groeiende rechts-nationalistische Dansk Folkeparti. Die scharnierfunctie helpt de nationalistische partij om idealen, zoals dichte grenzen, te verwezenlijken.
terug in de tijd
Grenscontroles tussen de lidstaten van de EU vinden steeds vaker plaats. Soms op een slimme manier, zoals de vliegende controles door de Nederlandse marechaussee. Tot groot verdriet van een ondernemersvereniging als Evofenedex (grenscontroles kosten economische groei, aldus het Centraal Planbureau) worden er echter ook blokken beton op de weg gekwakt. In Midden- en Oost-Europa lusten ze er wel pap van, en ook elders is het raak. Zo vertrouwen de Zweden zelfs de Deense controlfreaks niet meer en controleren zij daarom bij de Deens-Zweedse grens.
Op de terugweg uit Denemarken, op een relatief verkeersluwe zaterdag, zie ik aan de Duitse kant van de grens een kilometerslange rij auto’s staan. Dat gebeurt er dus, wanneer we elkaar in Europa niet meer vertrouwen, niet voldoende willen investeren in controles langs de EU-buitengrens en bange politici teruggaan in de tijd.
Met verbazing rij ik langs de file aan de andere kant van de vangrails. Opeens snap ik de woede van de Ieren, die door die vermaledijde brexit hun bewegingsvrijheid ingeperkt zien worden en het ergste vrezen voor hun handel.