De strijd tegen economische uitbuiting van het Zuiden moet een kernstuk van links zijn
Marnix Beyen is historicus aan de Universiteit Antwerpen.
Terecht wijst Eric Corijn (DM 15/1) op de moeilijkheid die linkse intellectuelen ondervinden om het debat in Vlaanderen te beheersen. Dat framing door de media daarbij een rol speelt, is ongetwijfeld waar. Toch gaat Corijn voorbij aan het fundamentelere probleem dat in de hele westerse wereld een links engagement hypothekeert.
Wie een globaal perspectief hanteert, moet wel besluiten dat een radicaal links alternatief noodzakelijk is
Sinds de succesvolle uitbouw van welvaartstaten zijn maatschappelijke ongelijkheden in westerse samenlevingen zoveel minder zichtbaar geworden dat velen de strijd ertegen (toch de corebusiness van links) overbodig achten. Wie alleen naar de westerse samenlevingen kijkt, zou er nog van overtuigd kunnen zijn dat we in de best denkbare wereld leven en dat het volstaat sociale maatregelen in de marge te bepleiten. Wie een globaal perspectief hanteert, moet daarentegen wel besluiten dat een radicaal links alternatief noodzakelijk is.
In een groot deel van de gewezen koloniale wereld is regelrechte economische onderdrukking namelijk nog wel een dagelijkse realiteit, die vooral door westerse multinationals, met behulp van hun consumenten, in stand wordt gehouden. Linkse intellectuelen zouden nooit mogen aanvaarden dat die transcontinentale onderdrukking voortduurt. Bovendien is een radicaal alternatief voor dat systeem een noodzakelijke voorwaarde voor structurele veranderingen binnen de westerse wereld.
Systeem van uitbuiting
De diagnose van een ‘gestolen revolutie’ blijft in dit verband even pertinent als ten tijde van de vroege socialisten. Net zoals dat met de revolutiegolf van de late 18de en vroege 19de eeuw het geval was, is ook de dekolonisatiegolf van de 20ste eeuw in de eerste plaats een westerse, kapitalistische burgerij ten goede gekomen. Zonder zich nog langer te hoeven bekommeren om een beschavende missie (de beruchte White Man’s Burden van Rudyard Kipling) kon en kan het westerse kapitalisme sinds de dekolonisatie vrijuit grondstoffen blijven plunderen uit de gewezen kolonies en er nadien ook zijn versmachtende afval weer gaan deponeren. Het werd en wordt daarbij gesteund door corrupte lokale elites, die elke aanzet tot democratisering vakkundig fnuiken.
In plaats van zich te richten tegen het onhoudbare kapitalistische systeem ziet een belangrijk deel van de arbeiders en middenklassen de grootste bedreiging komen van de voornaamste slachtoffers van het systeem, de uitgebuite bewoners uit het Zuiden
Met dit systeem van uitbuiting wordt in het Westen een groeimodel onderhouden dat berust op veel te goedkope (en daardoor ook ongebreidelde) consumptie in landen waar lokale productie nauwelijks nog rendabel kan zijn. Dat leidt op zijn beurt tot toenemende verarming bij het minder geschoolde gedeelte van de bevolking.
Vals bewustzijn
De combinatie van economische onderdrukking in het Zuiden en verarming in eigen land vormt de perfecte voedingsbodem voor wat Karl Marx een vals bewustzijn zou hebben genoemd. In plaats van zich te richten tegen het onhoudbare kapitalistische systeem ziet een belangrijk deel van de arbeiders en middenklassen de grootste bedreiging komen van de voornaamste slachtoffers van het systeem, namelijk de uitgebuite bewoners uit het Zuiden die hun geluk komen zoeken in de westerse wereld. Wanneer vervolgens een deel van die structureel onderdrukte bevolking zijn heil gaat zoeken in een moorddadig, religieus geformuleerd terrorisme, vinden bombardementen op de haarden van dat terrorisme dan ook algemene bijval. En zo blijft de vicieuze cirkel draaien, met een westerse elite en (krimpende) middenklasse als enige winnaar.
Het ‘blanke proletariaat’ staat niet tegenover ‘de vluchteling’, maar samen moeten zij opboksen tegen eenzelfde systeem
Een doordacht links programma moet uitgerekend die vicieuze cirkel proberen te doorbreken. De strijd tegen economische uitbuiting van het Zuiden moet er daarom een kernstuk van zijn (zelfs als mensen uit die landen niet voor linkse partijen in het Westen kunnen stemmen). Dit is niet alleen een ethische imperatief en een noodzaak voor de economische en politieke ontplooiing van het Zuiden, het is ook de enige manier om ervoor te zorgen dat ondernemers in het Westen er weer van kunnen beginnen dromen een duurzame, kleinschalige economie in de eigen regio uit te bouwen – een economie die arbeid als positieve waarde herstelt en de veerkracht van de aarde niet op de proef stelt.
Het ‘blanke proletariaat’ staat niet tegenover ‘de vluchteling’, maar samen moeten zij opboksen tegen eenzelfde systeem, dat meteen ook de toekomst van ons allen bedreigt. De gezamenlijke strijd tegen dat systeem moet niet vanuit het midden, maar van links worden gevoerd.