Wat met Belgische Syriëstrijders: iedereen zegt maar wat, maar wie heeft de oplossing?

Ver geraakt premier Charles Michel (MR) voorlopig niet als antwoord op de oproep van Donald Trump dat Europa zijn Syriëstrijders moet terughalen. Gisteren had premier Michel in Brussel een ontmoeting met Trumps grootste politieke tegenstander, Congresvoorzitter Nancy Pelosi. Op de persconferentie nadien zei Michel dat er “een maximum aan gerechtelijke beslissingen in de regio” moet komen. Hij bedoelde daarmee dat de twee Belgen die in Irak vastzitten, het best voor een Iraakse rechter zouden verschijnen, en de Belgen in Syrië voor een Syrische rechter.

Daarmee zit Michel op de lijn van oppositiepartij N-VA. Die had de voorbije dagen nog tegenstrijdige voorstellen de wereld in gestuurd, maar gisteren leek ze zich dan toch achter één voorstel te scharen: de Syriëstrijders laten berechten in Irak. Niet in Syrië, omdat België geen relatie heeft met dat land maar wel met Irak.

Het grootste struikelblok in die oplossingen is dat het gerecht zowel in Syrië als in Irak geen enkele garantie biedt op een eerlijk proces. Human Rights Watch waarschuwde in een recent rapport nog voor grote gebreken.

“Enige realistische oplossing”

Vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) is op dit moment in Irak – in verband met de wederopbouw van het land, samen met de Europese Commissie. Hij laat vanuit Bagdad weten dat het niet goed zou zijn om “Irak met bijkomende problemen op te zadelen”. Zijn voorstel is om samen met enkele betrokken landen een internationaal tribunaal op te richten specifiek voor de ISIS-strijders. “Dat is de enige realistische oplossing.” Iets wat volgens de woordvoerder van Michel “zeker tot de mogelijkheden behoort”, al is dat niet de eerste optie voor de regeringsleider.

In de recente geschiedenis was er trouwens al eens een dergelijk specifiek “ad hoc tribunaal”. Zo hebben de Verenigde Naties tien jaar geleden een Libanon-tribunaal opgericht om de daders van de aanslag op de Libanese premier Hariri te vervolgen.

De derde regeringspartij CD&V reageerde maandag niet meer op de kwestie. Justitieminister Koen Geens had zondag al laten weten dat hij een “gecontroleerde aanpak” verkiest. “Een ongecontroleerde terugkeer moet koste wat het kost vermeden worden.”

Binnen de regering vindt eind deze week een veiligheidsraad plaats, samen met de top van de veiligheidsdiensten. Bedoeling is om daar de violen gelijk te stemmen. De komende dagen overlegt Michel daarover ook met zijn Franse en Nederlandse ambtsgenoten.

En elders ter wereld?

Niet alleen België zit verveeld met lokale Syriëstrijders.

In Frankrijk heeft de regering aangekondigd om, met de hulp van de Amerikanen, een luchtbrug te organiseren voor landgenoten die nu in Syrië en Irak opgesloten zitten. Naar schatting verblijven nog 70 tot 130 Fransen in de regio, van wie 75 procent kinderen onder de 7 jaar. De bedoeling is om hen allemaal over te vliegen, en de volwassenen voor een Franse rechtbank te brengen. Het plan krijgt veel kritiek van de (extreem)rechtse oppositie in het parlement.

Nederland staat niet te springen voor een terugkeer. “Ik heb liever dat ze sneuvelen dan dat ze terugkeren en hier aanslagen plegen.” Dat zei de Nederlandse minister-president Mark Rutte in 2015 over de Nederlandse Syriëstrijders, en die lijn is zijn regering sindsdien blijven aanhouden. Er is wel een opening gekomen voor de (naar schatting) 150 Nederlandse kinderen in de regio. De regering is in gesprek met het Koerdisch bestuur om hen eventueel te laten terugkeren. Over de ISIS-strijders zelf is het standpunt niet veranderd. In totaal zijn er 315 Nederlanders naar Syrië en Irak vertrokken. 85 van hen zijn gesneuveld, 55 zijn sindsdien teruggekeerd.

Na Frankrijk is Groot-Brittannië in Europa de grootste leverancier van Syriëstrijders. De Britse regering is verdeeld over een eventuele repatriëring, en heeft nog geen duidelijk plan van aanpak. Na de tweets van Trump heeft de Britse premier Theresa May zondag met premier Michel gebeld. Daarbij hebben ze afgesproken om hun aanpak op elkaar af te stemmen. Sinds enkele dagen is de discussie in Groot-Brittannië opgelaaid door een interview met een 19-jarige Britse ISIS-echtgenote. Zij is vier jaar geleden naar Syrië vertrokken, en wil nu terugkeren. Uit het interview blijkt dat ze nog steeds sympathiseert met ISIS.

Duitsland reageerde nogal nuchter op het voorstel van de Amerikaanse president Trump om de Duitse gevangenen terug te nemen. “Het is buitengewoon moeilijk om hen te laten terugkeren”, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Heiko Maas (SPD). Zijn redenering is: als ze terugkeren, zouden ze onmiddellijk in voorhechtenis genomen moeten worden, maar dat kan alleen maar als het gerecht genoeg bewijsmateriaal heeft om een onderzoek tegen hen te voeren, en dat is nu niet het geval.

In Oostenrijk heeft de regering in het verleden al twee gezinnen laten terugkeren, waarvan de kinderen daarna in het land zijn geplaatst. Over de terugkeer van ISIS-strijders reageerde de minister van Buitenlandse Zaken, Karin Kneissl (van het extreemrechtse FPÖ), maandag bij het binnenkomen van de Europese Raad. Ze begrijpt het dreigement van Trump niet. Ze zegt wel dat er een verschil is tussen de ISIS-strijders en hun kinderen. “Je moet elke biografie apart bekijken”, aldus Kneissl.

Denemarken reageerde het felst op de boodschap van Donald Trump. De woordvoerder van premier Lars Løkke Rasmussen formuleerde het zo: “Dit gaat om enkele van de gevaarlijkste mensen ter wereld. We zijn niet van plan om die terug te nemen.”