Mesut Özil stapt uit Mannschaft: "Als we winnen, ben ik Duits. Als we verliezen, ben ik immigrant"
Drie weken nadat de Duitse voetballers het WK in Rusland vroegtijdig verlieten heeft Duitsland een nog veel zwaarder verlies geleden. Voetballer Mesut Özil maakte zijn terugtrekking uit de Mannschaft bekend - vanwege racisme en respectloosheid. Hij wijst beschuldigend naar de Duitse voetbalbond DFB, in het bijzonder naar voorzitter Reinhard Grindel.
De golf van ontreddering die Özil veroorzaakte, wordt het beste samengevat door de Duitse minister van Justitie, Katarina Barley (SPD): "Het is een noodsignaal als een groot Duits voetballer als Özil zich door racisme in zijn land niet meer gewenst voelt, en door de DFB niet meer vertegenwoordigd."
De in Duitsland geboren voetballer met Turkse wortels, met 92 gespeelde interlands een van de meest ervaren spelers uit de selectie, raakte in mei in opspraak door een foto waarop hij poseert met de Turkse president Erdogan, samen met teamgenoot Ilkay Gündogan.
De zaak leidde, een maand voor het WK, tot grote beroering. Er gingen veel stemmen op om Özil en Gündogan uit de WK-selectie terug te trekken. Die roep klonk natuurlijk uit rechtse kringen waar ze de Mannschaft sowieso "niet Duits genoeg" vonden. Maar ook de voorzitter van de voetbalbond Reinhard Grindel speculeerde erover op Twitter.
Bondscoach Joachim Löw suste de zaak en verborg de onrust zo goed en zo kwaad als dat ging achter een behang van concentratie met oog op het aanstaande toernooi. Maar hij kon niet verhinderen dat het onbegrip tijdens het WK voortetterde, ook op de opiniepagina's van progressieve kranten.
Daar vroegen auteurs zich af wat een van de belangrijkste spelers uit het Duitse voetbalelftal op het idee bracht te poseren met een politicus die de democratie in zijn land tracht te verstikken en onafhankelijke journalisten laat opsluiten? Is het naïviteit of een moedwillig politiek statement?
Özil beantwoordde die vragen niet. Hij zweeg ook toen hij na het debacle tegen Zuid-Korea en de laatste plaats in de groepsfase tot zondebok werd verklaard. Özil bleek zijn verbittering te hebben opgespaard voor de verklaring van zondag. Hij is een man met twee harten, schrijft Özil, een Duits en een Turks hart. En hij is een man die zijn ontmoetingen met politici, welke dan ook, als apolitiek beschouwt omdat hij een voetballer is.
Twitter bericht wordt geladen...
Daarna volgen ongeveer verbitterde verwijten. Verwijten aan Grindel - die in een grijs verleden als CDU-politicus al eens zei dat de multiculturele samenleving een mythe is. Özil verwijt de Duitse pers, boulevardkrant Bild in het bijzonder, dat ze de Duitse bevolking moedwillig tegen hem op heeft gezet.
Zijn sponsor Mercedes verwijt hij een gebrek aan loyaliteit, vanwege het afzeggen van een reclamecampagne. Ook schrijft hij dat zijn basisschool in Gelsenkirchen de samenwerking in het kader van een integratieproject opzegde.
Een groot deel van de Duits-Turkse gemeenschap ziet hierin net als Özil het bewijs voor een groeiend racisme tegen Turken en moslims. Verschillende Turkse organisaties in Duitsland eisen het ontslag van de gehele top van de voetbalbond.
Knuffelmigrant
Het verhaal van Özil, de voetballer met de twee harten, begint eigenlijk al acht jaar geleden, op 8 oktober 2010, als het dan 21-jarige talent in de basis staat van de interland tussen Duitsland en Turkije, waar hij uitgefloten wordt door de Turkse supporters. Özil scoort, Duitsland wint. En Bild kopt: "Uitgerekend onze Özil."
Vanaf dat moment is Özil, geboren in Gelsenkirchen in het Ruhrgebied, mascotte van het multiculturele Duitsland, het voorbeeld van geslaagde integratie, vooral als Duitsland vier jaar later ook nog wereldkampioen wordt. Maar Özil maakte nooit de indruk het symbolische gewicht te willen dragen dat hem op de schouders werd gelegd. Hij wilde geen knuffelmigrant zijn, net zo min als hij nu zondebok wil zijn.
Tijdens die interland in 2010 zat Angela Merkel overigens op de tribune, gebroederlijk kletsend met Erdogan - acht jaar later een onvoorstelbare situatie. Het illustreert dat Özil, ongeacht zijn haperende politieke inschattingsvermogen, ook een speelbal is van de steeds hoger oplopende spanningen tussen de twee landen waar hij zich zegt thuis te voelen.
'Als we winnen ben ik Duits, als we verliezen ben ik een immigrant'
Tekenend: de Turkse minister van Sport, Mehmet Kasapoglu, feliciteerde Özil met zijn beslissing. Merkel liet weten dat ze zijn keuze respecteert. "Als we winnen ben ik Duits, als we verliezen ben ik een immigrant", schrijft Özil. Een gevoel dat bijvoorbeeld ook de Belgische spits Romelu Lukaku deelt.