Hoe Giorgia Meloni de weg toont voor extreemrechts in Europa

“Er is maar één vraag op verkiezingsdag. Willen jullie een geïslamiseerd Europa of een Europees Europa?” Deze keuze gaf Marion Maréchal, een rijzende ster van extreemrechts in Frankrijk, aan haar publiek bij de lancering van de campagne van haar partij voor de Europese verkiezingen in juni. In een opruiende toespraak had ze het over een Europa dat belegerd wordt door “vele buitenlandse machten en islamistische organisaties die profiteren van het anarchistische immigratiebeleid in hun pogingen ons te destabiliseren, onze jeugd te ondermijnen, een vijfde colonne in onze landen te organiseren en dodelijke jihadistische soldaten te werven”. Ze werd vergezeld door sprekers die klaagden over een Europees project dat gekaapt zou zijn door lgbtq+-activisten, milieufanatici en antiwesterse ideologen.

Het was echter geen oproep om uit de Europese Unie te stappen. Over het hele continent is het doel van extreemrechtse partijen zoals haar Reconquête niet om uit de EU te stappen, maar om de macht binnen het blok over te nemen. Hun lichtend voorbeeld? Italiaans premier Giorgia Meloni. Door haar toewijding aan de NAVO en de verdediging van Oekraïne te combineren met een meedogenloze oppositie tegen immigratie en klimaatbeleid, is ze een belangrijke kracht geworden in Europa.

‘Meloni’s moment’

Sinds ze in oktober 2022 aan de macht kwam, heeft Meloni op velen indruk gemaakt met haar pragmatisme en het feit dat ze haar eerdere kritiek op de EU heeft losgelaten. Ze heeft tevens de reputatie opgebouwd een bekwame diplomaat te zijn. Hierdoor menen sommigen nu dat Meloni de agenda bepaalt. In een reportage die in Italië veel is bekeken bejubelde Fareed Zakaria op CNN “Meloni’s moment” in Europa en vergeleek haar positie met de leidende rol die voormalig Duits bondskanselier Angela Merkel indertijd speelde. Op het gebied van economisch beleid is de bewering overdreven. Toch gaat de vergelijking wel op. Op verschillende gebieden geeft Rome Brussel richting.

Zo heeft Meloni het voortouw genomen bij plannen om de grensbewaking van de EU verder uit te besteden aan autocratische Noord-Afrikaanse landen. Terwijl men het eens wordt over nieuwe regels voor wat er moet gebeuren met migranten zodra ze het continent bereiken, probeert Italië ervoor te zorgen dat ze er nooit aankomen. Meloni belemmert daarnaast de groene transitie van de Unie. Ze noemt de Europese Green Deal “klimaatfundamentalisme” en probeert consequent groen beleid te vertragen of tegen te houden. Italië krijgt vaak weinig of geen steun bij deze pogingen. Maar in februari speelde Meloni een centrale rol bij een stemming tegen de belangrijkste natuurherstelwet van de EU.

Veelzeggend is dat Meloni bij die stemming werd gesteund door de centrumrechtse Europese Volkspartij, de grootste fractie in Brussel. De fractie, die al had geprobeerd om het klimaatbeleid van de EU terug te schroeven, noemde het voorstel een aanval op de boeren. Geholpen door enkele dissidente centrumrechtse parlementsleden die vóór stemden, werd de wet aangenomen. Toch wijst de hoop van centrumrechtse leiders om een verbod op nieuwe auto’s met verbrandingsmotoren te blokkeren op een verdere samenwerking.

Kwart van de zetels

Opiniepeilingen in de aanloop naar de verkiezingen in juni tonen aan dat centrum- tot extreemrechtse krachten op koers liggen om ongeveer 50 procent van de zetels in het parlement te veroveren. Voor veel rechtse politici is dit een kans om een einde te maken aan de grote coalitie van socialisten en christendemocraten die de Europese politiek altijd al heeft gedomineerd. In de praktijk is een dergelijke samenwerking moeilijk: centrumrechtse leiders zeggen dat ze alleen een alliantie willen met partijen die pro-EU, pro-NAVO, pro-Oekraïne en prorechtsstaat zijn. Dit sluit een behoorlijk deel van de extreemrechtse partijen in Europa uit, voorlopig althans. Meloni past evenwel perfect in dit plaatje.

Rechts-radicale actoren stellen hun programma in navolging van Meloni bij. Bij het Rassemblement National van Marine Le Pen in Frankrijk verzachten topfiguren hun NAVO-kritische standpunten en distantiëren zich van het meer onbuigzame Alternative für Deutschland. Orbán probeert ook uit zijn isolement te komen voordat Hongarije in juli het EU-voorzitterschap overneemt.

De groep van Meloni, gedomineerd door haar partij Fratelli d’Italia en het Poolse Recht en Rechtvaardigheid, is niet de enige Europese fractie waarin extreemrechts de krachten bundelt. Er is ook Identiteit en Democratie, waar Rassemblement National en het Italiaanse Lega Nord deel van uitmaken. Peilingen voorspellen dat de twee groepen samen ongeveer een kwart van de zetels zullen winnen, waardoor extreemrechts veel meer invloed zal hebben. In plaats van de EU op te willen breken, willen deze extreemrechtse groepen er hun eigen stempel op drukken. Zoals Maréchal het uitdrukt, willen ze een “beschaafd Europa” creëren in plaats van het technocratische “Europa van de Commissie”. Meloni lijkt ervan overtuigd dat de twee samen kunnen gaan.

_{© The New York Times}