Humanitaire visa moeten niet ingeperkt maar uitgebreid worden
Jan De Volder (faculteit theologie en religiewetenschappen KU Leuven) onderhandelde voor Sant’Egidio en de erkende erediensten van ons land met de staatssecretaris een ‘humanitaire corridor’ voor 150 Syrische vluchtelingen, die vorig jaar naar ons land kwamen.
De zaak rond het Mechelse gemeenteraadslid, verdacht van zwendel met humanitaire visa, maakt veel terechte verontwaardiging los: over het uitpersen van mensen in nood, over misbruik van vertrouwen… Verontwaardiging die ik deel, maar waar ik geen verdere uitspraken over doe in afwachting van het onderzoek. Voorts is er politieke recuperatie, in een verkiezingsjaar niet onlogisch.
Wel wil ik ervoor waarschuwen om ‘humanitaire visa’ als zodanig niet verdacht te maken, af te bouwen of al te complex te maken. Het is een erg nuttig systeem, dat nog enige flexibiliteit en humaniteit mogelijk maakt in een wereld waar sommigen geen kant uit kunnen.
Het leven is voor veel Syriërs geen lachertje: moeilijke materiële omstandigheden, discriminatie, racisme, uitbuiting, werkloosheid
Velen begrijpen maar moeilijk wat dat betekent. Met een Belgisch paspoort kun je met gemak naar elke bestemming die je lief is. Dat geldt amper voor mensen in nood. Ik spits het even toe op de Syrische vluchtelingen in twee buurlanden: Libanon (dat één miljoen Syriërs opvangt op een bevolking van vier miljoen) en Turkije (dat vier miljoen vluchtelingen opvangt op een bevolking van tachtig miljoen). De Europese landen steunen de opvang in de regio financieel. Daar is veel eigenbelang mee gemoeid; de uitstroom naar Europa moest gestopt. Maar er valt ook wat voor te zeggen: dichter bij het thuisland, meer vertrouwdheid met de cultuur. Hulde aan de landen die opvang bieden, want dat zijn indrukwekkende aantallen vergeleken met de Europese cijfers.
Het leven is er voor veel Syriërs geen lachertje: moeilijke materiële omstandigheden, discriminatie, racisme, uitbuiting, werkloosheid. Sommigen settelen zich toch, anderen keren terug naar Syrië. Maar velen hebben niets meer om naar terug te keren. Huis, inkomen, verwanten verdwenen in het zwarte gat van de oorlog, ook het typische medio-oriëntaalse weefsel – dat plaats bood aan minderheden, zoals in Aleppo – is vernietigd.
Velen willen weg naar veiliger, betere oorden. Hoe zou u zelf zijn?
Vier opties
Er zijn dan vier mogelijkheden: reizen met een regulier visum, je hoop stellen op een internationaal hervestigingsprogramma, je toevertrouwen aan mensensmokkelaars en de uitzonderingsprocedure van de humanitaire visa.
Een regulier visum krijgen naar een Europese bestemming is schier onmogelijk, wanneer het vermoeden bestaat dat de aanvrager wil emigreren of asiel aanvragen. Ook veel gewone reizigers, zonder de minste intentie om te blijven, zagen zich door de strenge regels al een visum geweigerd.
Dan is er internationale ‘hervestiging’. Op zich lovenswaardige programma’s die uitbreiding verdienen. Maar ook hier zijn klachten legio: ellenlange procedures, weinig plaatsen, lange onduidelijkheid. Ontvangende landen klagen over gebrek aan zeggenschap over welke vluchtelingen precies overkomen (dikwijls de moeilijke dossiers die transitlanden kwijt willen). UNHCR, VN: klinkt nog altijd goed in onze oren, maar de realiteit is soms erg weerbarstig.
In deze context is het normaal dat zoveel vluchtelingen de afgelopen jaren alles op alles hebben gezet om Europa te bereiken. Wetend dat ze daar recht hebben op bescherming. Maar hoe daar geraken? Mensenhandelaars verdienden veel geld om de overtocht te regelen. Er was ook veel vraag naar. Wat wij een ‘smokkelaar’ noemen, heet aan de andere kant gewoon een ‘travel agent’.
Veiligheid
En dan zijn er dus humanitaire visa, voorzien door de Schengen-visacode. Zij bieden wel degelijk soelaas omdat ze het enige middel zijn voor mensen in een noodsituatie om legaal en veilig Europa te bereiken, en er hun recht op bescherming te laten gelden. Ze bieden veiligheid aan de betrokkenen en aan de ontvangende landen, die op voorhand weten wie ze uit vrije wil binnenhalen. Ze blijven een uitzondering op de andere kanalen. Maar omdat die de laatste jaren – zeker tegenover acute noodsituatie zoals in Syrië - almaar minder toegankelijk zijn, is een humanitair visum een goede manier om in particuliere noodsituaties toch humaan te kunnen handelen.
Gooi het kind niet met het badwater weg
Daarom moeten ze niet ingeperkt worden maar eerder uitgebreid, zoals ook het Europees parlement laatst nog in een resolutie vroeg. En best niet met al te veel criteria en extra procedures worden belast, want dan slibt ook dat kanaal dicht. Laat dit gewoon de discretionaire bevoegdheid van de bevoegde minister blijven. Laat hij/zij in eer en geweten beslissen en er de verantwoordelijkheid voor dragen. Maar gooi het kind niet met het badwater weg.