Opinie op zondag: Liever respect voor mensenrechten en economische groei in de regio dan opvang

‘Er is altijd een weg naar het Westen. Sluit men er een, openen zij een nieuwe’, zei een andere vluchteling tegen mij in 1983 in Turkije. Met ‘zij’ bedoelde hij het ‘reisbureau’ waarbij we op de stoep stonden. De zaak werd gerund door een groep Pakistanen met gouden kettingen en een paar opvallend ordinair bloot geklede ‘secretaresses’. Eens per week kwam de politie binnen om ‘een boete te innen’. Ook de vluchtelingen die om het even staande werden gehouden, konden ter plekke hun boete aftikken. Het Turkse woord ‘boete’ was het eufemisme voor de bijverdiensten van de agenten.

Ik besloot geen gebruik te maken van de diensten van mensensmokkelaars. Mede door haar moederinstinct, hielp de eigenaresse van een echt reisbureau mij om als minderjarige een ticket te kopen naar een Oostblokland, met overstap in Amsterdam. Een briefje van honderd dollar in mijn paspoort versoepelde de ‘formaliteiten’ op het vliegveld. In Amsterdam liep mijn leven geen gevaar, meer wist ik er niet van.

‘Ik wil in uw land politiek asiel aanvragen’

Mark Harbers, de staatssecretaris met de portefeuille asiel en migratie, zat die oktoberdag nog in de onderbouw van het christelijke Streeklyceum te Ede, toen ik op Schiphol mijn paspoort aan de marechaussee gaf . ‘Ik wil in uw land politiek asiel aanvragen’, zei ik, waarna achteraf gezien een komisch gesprek ontstond. De marechaussees wisten namelijk niet wat dat betekende.

De dag daarna zat ik in de luxueuze diplomatieke ontvangsthal van Schiphol tegenover een vertegenwoordiger van de minister van Justitie en zijn beëdigde tolk. ‘Ziet u die stoel daar? Daar zit onze Koningin op als ze hier is.’ Het interview duurde 9 uur. De tolk pinkte af en toe een traantje weg. We lunchten samen in het personeelsrestaurant, en aan het einde van de dag werd ik door de marechaussee bij een hotel afgezet in Hoofddorp.

De twee weken die volgden, durfde ik het hotel niet uit. Ik wachtte liever tot ‘die storm’ voorbij was. Later begreep ik dat dit het Hollandse weer heet. Na twee weken kwam de tolk terug met een brief. ‘Hier staat dat u recht heeft op politiek asiel. Wel moet u terug naar Turkije om daarvandaan asiel aan te vragen. En vanaf morgenochtend moet u dit hotel verlaten.’ Ontdaan vroeg ik, hoe ik nog naar Amsterdam kon om een advocaat te zoeken. Ze wees naar de straat en zei: ‘Daar vertrekt de bus’.

Een halfjaar later kende de rechter mij een A-status toe als politiek vluchteling. Mede door het medische rapport van Amnesty International dat ik blijvend letsel had door martelingen in de gevangenis. Maar ook door de krantenberichten dat een groep vluchtelingen die Turkije naar Iran deporteerde ter plekke was geëxecuteerd.

Diepe belediging

Die uitspraak vormde het precedent voor een B-status voor Iraanse asielzoekers in de jaren daarna. Daaronder velen die om andere redenen het land hadden verlaten dan vrees voor hun leven. In de jaren die volgden, was ik te vaak getuige van het schaamteloze maar succesvolle misbruik van het asielrecht. Wie ben ik om een ander het geluk van het leven in het vrije westen te misgunnen, dacht ik elke keer en ik hield mijn mond. Maar tegelijk voelde ik een diepe belediging. Als zij ook erkende vluchtelingen zijn, wie ben ik dan?

Politieke vluchtelingen gaan niet op vakantie naar het land waaruit ze zijn gevlucht. Ze pakken hun koffer nooit echt uit, totdat het verlangen om nog terug te keren ze van binnen verteert. Ik was op de vlucht voor vervolging en zocht veiligheid, geen welvaart. Sterker nog: ik heb voor het eerst in mijn leven pas in Ede armoede gekend. Toen ik uit barmhartigheid tijdelijk op het zolderkamertje mocht logeren van een van de leraren van Mark Harbers.

Geen ei van Columbus

De staatssecretaris kondigt in de Volkskrant van 14 juli aan, dat het recht op asiel niet automatisch het recht op verblijf betekent. Opvang in de regio is het Europese ei van Columbus. Het is onbestaanbaar dat ik mij zou hebben gemeld bij een EU-vluchtelingenkamp in Turkije. Noch in 1983 onder de militaire dictatuur, noch anno 2018 onder het bewind van potentaat Erdogan. Alleen diegene die een tijdelijke financieel gunstige verblijfplaats nodig heeft, zal zich als overbrugging melden, om even later door te reizen naar het Westen.

Zij en ik zullen ons opnieuw melden in Europa. Opnieuw moet de rechter er aan te pas komen. Opnieuw zullen we allebei na afwijzing onderduiken. Omdat een leven in illegaliteit in Europa beter is dan in mijn geval de dood of in hun geval hun oude leven. Wat ons zou tegenhouden is niet een EU-vluchtelingenkamp, maar in mijn geval respect voor mensenrechten en in hun geval economische groei in de regio.

_{Keyvan Shahbazi is publicist en als cultureel psycholoog verbonden aan de Politieacademie.}