Angst in Noord-Ierland voor nieuw geweld bij harde brexit

Bewoners aan de grens tussen Noord-Ierland en Ierland vrezen dat het geweld weer zal oplaaien als de brexit een harde grens met paspoortcontroles en douaneposten oplevert. Grote zorgen zijn er ook dat de economie langs de grens, die profiteert van de opbloeiende handel, weer bergafwaarts gaat.

Nu is de grens open. Dat is het resultaat van intensieve samenwerking tussen beide landen sinds het Goede Vrijdagakkoord van 1998 (tussen de Ierse politieke leiders en de Britse regering), dat op zijn beurt gestoeld is op samenwerking binnen de EU. Ieren en Noord-Ieren zijn bang dat de brexit een terugkeer betekent van de zwaarbewaakte grens van voor 1998.

De angst voor geweld is de grootste zorg, zegt hoogleraar John Garry, de leider van het brexit-onderzoeksteam van de Queen’s University Belfast (QUB). “Als er geen overeenkomst komt tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk, wordt het een harde brexit. De grootste angst van Noord-Ieren is dat het een stap terug wordt naar het gewelddadige verleden, naar de repressie van de jaren zestig tot eind jaren negentig van de vorige eeuw.” Dit blijkt uit onderzoek naar wat Noord-Ieren denken van de naderende brexit, waarvan de resultaten in mei werden gepubliceerd.

Op een oplopende schaal is onderzocht wat de Noord-Ieren van bepaalde maatregelen vinden, van cameracontroles, drones, paspoortchecks, aanwezigheid van Britse en/of Ierse soldaten aan de grens tot online-aanmelding van goederen en personen die de grens willen oversteken. Het laatste is voor 70 procent van alle Noord-Ieren, inclusief protestanten, onacceptabel. Soldaten aan de grens scoort ook bijzonder negatief met iets meer dan 60 procent.

Ook is de actiebereidheid gepeild. Petities en demonstraties krijgen van ongeveer 60 procent van de respondenten steun. Voor het vernielen en geweld gebruiken tegen grensinfrastructuur is circa 5 procent te porren, voor katholieken ligt dat op 10 procent en bij de Sinn Fein, de partij die lange tijd de politieke tak was van het verboden Ierse Republikeinse Leger Ira, op 15 procent. Dan blijft er een heel kleine groep over die geweld tegen personen, militairen en politie gerechtvaardigd vindt. Daar ligt het gevaar voor verdere geweldsescalatie in Noord-Ierland, bevestigt John Garry.

De hoofdcommissaris van de Noord-Ierse politie, George Hamilton, deelt die vrees. Tegen de Britse krant The Guardian zei hij in februari: “Het laatste wat we moeten doen is een infrastructuur voor grenscontroles opzetten. Dat zijn symbolen en doelwitten voor gewelddadige acties van paramilitaire groepen.”

Garry constateert dat niet alleen wordt gevreesd voor harde confrontaties van katholieke paramilitaire splintergroepen met het Britse leger en de politie van Noord-Ierland, maar dat ook de verhoudingen tussen protestanten en katholieken verder onder druk komen te staan.

In een tweede onderzoek - Bordering on Brexit - verwacht 85 procent van de bewoners langs de grens negatieve gevolgen van een brexit te zullen ondervinden. Bewoners spreken nu al over een polarisatie. Er is ook al weer sprake van ‘zij’ en ‘wij’ en dat kan snel verslechteren met een harde brexit. Bij het sektarische conflict in Noord-Ierland kwamen in de jaren zeventig, tachig en negentig zeker 3600 mensen om het leven.