Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) wil, net als zijn partijgenote Zuhal Demir, de waterellende in de Limburgse gemeente Voeren laten erkennen als ramp, premier Alexander De Croo (Open Vld) zakte af naar Voeren om met getroffen bewoners te praten en burgemeester Joris Gaens van de zwaar getroffen deelgemeente Moelingen spreekt van “de ergste overstromingen ooit”.

Maar zijn deze overstromingen wel zo extreem uitzonderlijk? Hydroloog Patrick Willems (KU Leuven) nuanceert. “Op sommige plaatsen in de provincie Luik zou tot wel 100 liter regen per vierkante meter zijn gevallen en dat op grond die al zeer verzadigd was na een winterperiode met 50 procent meer neerslag dan normaal. Bovendien was er ook de laatste weken veel regen. Met een regenval van 30 à 40 liter per vierkante meter is het typisch dat rioleringen overlopen. Vanaf ongeveer 70 liter weten we dat rivieren met een klein stroomgebied, zoals de Voer en de Berwijn hier, overlopen. Dat is inderdaad een vrij uitzonderlijke gebeurtenis, maar het is zeker niet zo dat dit de ergste overstromingen uit onze geschiedenis zijn. De afgelopen tien jaar hebben we wel meermaals dit soort overstromingen gezien, zoals in de Westhoek vorig jaar. Het is dus niet dat zoiets nog nooit eerder is gebeurd, alleen is het altijd lokaal en meestal op een andere plaats.” In 2021 zorgde een zogenoemde waterbom voor enorme schade in Voeren en de provincie Luik. Dat was volgens Willems veel extremer, “met 270 liter regen per vierkante meter”.

Snelle, hevige regenpiek

Vtm-weerman David Dehenauw had vóór de hevige overstromingen tussen de 50 en 80 liter water per vierkante meter voorspeld en samen met zijn collega’s gewaarschuwd met code oranje. Hoe kon het dan toch tot zo’n watersnood komen? “Het meetpunt in Battice, nabij Voeren, gaf aan dat daar op 24 uur tijd 68 liter water is gevallen per vierkante meter. Maar belangrijker: 36 liter daarvan viel in drie uur tijd. Bij zo’n snelle, hevige piek is het niet verwonderlijk dat de boel overstroomt. Daar is op zo’n moment niet veel tegen te beginnen.”

Hoe erg kan het nog worden dit weekend? “We zitten momenteel met een hoogtelaag”, zegt Nicolas Roose van Noodweer Benelux. “Dat is een lagedrukgebied dat naarmate de dag vordert en het opwarmt ‘heractiveert’. De modellen voorzien buien voor het oosten van ons land en het zuiden van Nederland. Ook sluiten we het centrum van het land niet uit. Bij die buien kan ook onweer zitten.” In het oosten van het land, waar Voeren sinds vrijdagavond met watersnood kampt, dreigen zaterdagnamiddag felle buien en mogelijk onweer, voorspelt voormalig VRT-weerman Frank Deboosere op X. Noodweer Benelux vreest dat de wateroverlast daardoor nog niet stabiliseert.

‘s Avonds en tijdens het eerste deel van de nacht worden nog enkele (onweers)buien verwacht. Maar volgens Dehenauw valt nog niet te voorspellen of die plaatselijke buien opnieuw Voeren zullen treffen. “Het zal in elk geval niet zo zijn dat het eerst uren zal regenen en er dan nog eens een hevige piekbui valt, zoals vrijdagnacht het geval was.”

Opnieuw forse neerslag voorspeld

Zondag start grijs, gevolgd door brede opklaringen. In de namiddag slaat het weer om en ontstaan er vooral in het binnenland buien, die gepaard kunnen gaan met onweer. “Onze modellen voorzien forse neerslag voor het noordoosten van België”, zegt Roose. “Dat is de regio die nu al zwaar getroffen werd.” Het KMI voorspelt zondagavond onweersbuien die van noord naar zuid door het land trekken en die veel neerslag op korte tijd kunnen veroorzaken. Aan zee blijft het droog en wordt het in de loop van de dag zonnig.

In Voeren is het waterpeil van de overstroomde Berwijn opnieuw aan het dalen, meldt de gemeente. De Vlaamse Milieumaatschappij blijft echter waakzaam. Veel marge is er niet. De brandweer houdt zich klaar voor eventuele nieuwe problemen. “Maar op korte termijn kan je niet veel meer doen dan de bufferbekkens legen, zandzakjes leggen en mensen evacueren”, zegt Patrick Willems.

Hij benadrukt dat het hier om een streek gaat met veel intensieve landbouw en sterk gedraineerde gronden, waardoor het water snel naar de vallei gaat en we veel waterbuffercapaciteit zijn kwijtgeraakt. De verzadigde grond zal volgens Willems nog weken, misschien maanden – dat hangt af van de temperaturen - nodig hebben om te drogen.

Lees ook

Extreme wateroverlast en “ergste overstromingen in de geschiedenis” in Voeren: gemeentelijk crisisplan afgekondigd 

 Uitgeput, vervuild, verwaarloosd: het drama van het Europese grondwater 

De Standaard onderzoekt | Het regent al zeven maanden onafgebroken, toch zijn onze grondwatervoorraden in gevaar