"Eenzaam oud worden op het platteland wordt op termijn onbetaalbaar voor onze maatschappij"
Vlaamse ouderen en senioren moeten weg uit het meest afgelegen platteland, waar vaak onvoldoende basisvoorzieningen zijn. Als dat niet gebeurt, wordt het menselijke en financiële plaatje onbetaalbaar. Dat stelt een nieuw onderzoek. "We vragen een beleidsbijsturing."
De vergrijzing stormt in een rotvaart op ons af. Volgens het Federaal Planbureau telt Vlaanderen in het jaar 2060 ruim 2,3 miljoen zestigplussers, tegenover zo'n 1,6 miljoen in 2014. Volgens diezelfde raming is het aantal tachtigplussers, die vaak zorg nodig hebben, verdubbeld tot 800.000. Die cijfers zijn niet nieuw. Wel nieuw is een aanbeveling die een studie van de KU Leuven en studiebureau Atelier Romain, in opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), naar voren schuift. Het plattelandsprobleem.
Heel wat van die ouderen wonen namelijk op de buiten, vaak in woningen die onvoldoende zijn aangepast om comfortabel ouder te worden. Daarnaast ontbreken in de nabije omgeving dikwijls basisvoorzieningen als bakkers, kruidenierswinkels of bankkantoren. En dan is er nog de zorgkwestie. Thuisverpleger is nu al een knelpuntberoep, die mensen staan onder een enorme druk. Volgens deze studie rijden zij samen jaarlijks 204 miljoen kilometer. Dat is hetzelfde als 5.000 keer rond de wereld rijden.
'Eenzaam oud worden op het platteland wordt op termijn onbetaalbaar voor onze maatschappij'
Die feiten nopen de onderzoekers tot een opmerkelijke oproep aan de ouderen: trek weg van het platteland, kom in de stad of in dorpskernen wonen. "Onze vergrijzingsproblemen zullen op het meest afgelegen platteland het eerst en hardst toeslaan", zegt Brecht Vandekerckhove van Atelier Romain. "Mensen blijven nu vaak lang in hun huis wonen, ook al is dat niet of onvoldoende aangepast aan het ouder worden. Het toilet is moeilijk bereikbaar, er zijn lastige trappen en moeilijke hoekjes... Het zou veel beter zijn mochten zij verhuizen naar een aangepast appartement in een stad of dorpskern waar er wel basisvoorzieningen zijn."
Dat botst met het beleid van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). Hij wil de mensen liefst zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving laten wonen. "Dat beleid wordt in Vlaanderen al lang gevoerd, maar bereikt zijn houdbaarheidsdatum. We vragen een bijsturing", knikt Vandekerckhove. Moet een zeventiger uit het rurale Veldegem dan plots naar hartje Antwerpen verhuizen? Uiteraard niet. "Elk dorp heeft kernen die wél voldoen. Daar vind je ook genoeg appartementen, al zijn ook die vaak onvoldoende aangepast aan wie ouder wordt."
Het opzet is helder, maar is het ook haalbaar? Over de Belg bestaan genoeg clichés die dat kunnen bemoeilijken. Dat hij een baksteen in de maag heeft, bijvoorbeeld, en dat hij honkvast is. Dat wordt er meestal niet minder op bij het oud worden. Iedereen kent wel een kranige (groot)ouder of -tante die de hakken in het zand zet als het woord 'verhuizen' valt. Een oude boom verplant je niet, is dan vaak de uitverkoren zegswijze. Hoe overtuig je de mensen zelf dat een verhuizing de beste optie is?
'In Scandinavië werden in de jaren 60 al campagnes opgezet om ouderen te doen nadenken over een verhuizing. Het was tien jaar wachten op de eerste resultaten'
"Dat is geen makkelijke opdracht. Het heeft me zeven jaar gekost om mijn eigen moeder te overtuigen", knikt Dominique Verté, professor sociale gerontologie aan de VUB. "Dat is geen uitzondering. In Scandinavië werden in de jaren 60 al sensibiliseringscampagnes opgezet om ouderen te doen nadenken over een verhuis. Het was tien jaar wachten op de eerste resultaten."
Snel zal het dus niet gaan, al lijkt het op lange termijn de enige juiste weg. "We moeten nu sensibiliseren, om de mentaliteit binnen zoveel jaar te veranderen. Belangrijk is dat mensen er voor hun zeventigste over moeten nadenken, want daarna zijn weinig mensen nog bereid om te verhuizen", zegt Verté.
Hoe moeilijk het ook klinkt, de oude bomen zullen toch wat sneller moeten verkassen, concluderen de onderzoekers. Al mogen we daarvoor niet alleen naar welzijnsminister Vandeurzen kijken, benadrukt Vandekerckhove. "We moeten eerst kijken naar hoe onze woningen en hun omgeving eruitzien. Het zorgverhaal is een van de drie pijlers."