Marokko gaat dienstplicht weer invoeren

Het in het diepste geheim voorbereide plan kent nog vele losse eindjes. Mohammed VI repte er maandag met geen woord over tijdens zijn televisietoespraak ter gelegenheid van de 65ste verjaardag van de Dag van de Revolutie van de Koning en het Volk.

De man die de dienstplicht in 2006 juist afschafte, deed in plaats daarvan een oproep aan Europese Marokkanen: keer terug om van betekenis te zijn voor je thuisland. De koning wil de schrijnende jeugdwerkloosheid aanpakken met doelgerichte opleidingen en interne stages, zo kondigde hij aan.

Ook herinvoering van de dienstplicht kan jongeren weer perspectief bieden, is de gedachte van de ministerraad, die het wetsvoorstel maandag goedkeurde. In een verklaring wordt gesproken over ‘het gevoel van burgerschap versterken’, ‘jongeren bewust maken van hun rechten en verantwoordelijkheden’ en ‘patriottisme bevorderen’. 

Mannen én vrouwen

Marokkaanse media schrijven dat de dienstplicht, die mogelijk al vanaf oktober wordt ingevoerd, gaat gelden voor mannen en vrouwen tussen de 19 en 25 jaar voor een duur van 12 maanden. De oude vorm van de dienstplicht, die Marokko na een opstand in 1966 invoerde, duurde 18 maanden en was alleen van toepassing op mannen. Later werd de duur teruggeschroefd naar 12 maanden.

Zoals onder het oude systeem ook al gebruikelijk was, kunnen studenten uitstel krijgen. Na het voltooien van hun studie moeten ze alsnog hun dienstplicht vervullen. Doen ze dit niet, dan kunnen ze rekenen op een celstraf van 6 maanden. Mensen met een handicap of kostwinnaars zijn vrijgesteld.

Dubbele nationaliteit

Het is onduidelijk of het wetsvoorstel gevolgen heeft voor Marokkaanse Nederlanders met een dubbele nationaliteit. ‘Er moet eerst meer duidelijkheid komen over de inhoud van de plannen’, is het enige dat een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken erover kwijt kan. 

Mogelijk komt er eenzelfde afkoopregeling als voor Turkse Nederlanders. Die kunnen na een verblijf van drie jaar in het buitenland tot hun 38ste levensjaar hun dienstplicht afkopen. De kosten konden tot een paar jaar geleden nog oplopen tot 10 duizend euro, met inbegrip van een verplichte militaire training van vier weken. Een wetsvoorstel in 2015 verlaagde het bedrag naar 1.000 euro.

Vorige maand heeft het Turkse parlement een nieuw wetsvoorstel goedgekeurd waardoor de afkoopsom voor Turken in het buitenland weer wordt verhoogd naar 2.000 euro. Daarnaast moet deze groep verplicht een militaire onlinecursus volgen. De leeftijdsgrens van 38 jaar komt te vervallen, maar Turkse Nederlanders die na die leeftijd nog niet in het leger hebben gediend of een afkoopsom hebben betaald, lopen het risico dat ze bij bezoek aan Turkije worden gearresteerd. De verwachting is dat het wetsvoorstel later dit jaar wordt doorgevoerd.

Grensbewaking

‘Turkse dienstplichtigen worden overal in het land in kazernes ondergebracht’, zegt Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse studies aan de Universiteit van Leiden. ‘Ze bewaken de grenzen en controleren de Koerdische gebieden in het zuidoosten van het land. In de eerste tien jaar van het conflict tegen de Koerdische PKK, dat al 34 jaar duurt, werden dienstplichtigen ingezet, maar dat ging niet goed. Tegenwoordig is dit voorbehouden aan beroepsmilitairen.’

De Marokkaanse dienstplicht heeft volgens de digitale krant fr.le360.ma, die zich baseert op een militaire bron, vooral betrekking op training en oefening op het gebied van wapenbeheersing. Ook kunnen dienstplichtigen worden ingezet bij grotere structurele projecten in Marokko.

Analisten vermoeden dat de herinvoering van de militaire dienstplicht samenhangt met de onrust in het noordelijke Rifgebergte. De dood van een visverkoper in 2016 mondde uit tot grootschalige protesten tegen de achtergestelde positie van het gebied. Het leger heeft geregeld ingegrepen en leiders van de protestbeweging hebben celstraffen tot twintig jaar opgelegd gekregen.