© mrra

De clash in Helsinki: “Het Kremlin beschouwt Trump als een idioot, goed om misbruik van te maken”

Na zijn opmerkelijke passage op de NAVO-top in Brussel en zijn bezoekje aan de Queen, vond Donald Trump dat hij enkele dagen vakantie op zijn golfresort in Schotland had verdiend. Maar vanaf morgen is het weer werkendag voor de Amerikaanse president: dan ontmoet hij in Helsinki zijn Russische evenknie Vladimir Poetin. De ontmoeting wordt door experts omschreven als “het belangrijkste diplomatieke evenement van de zomer”, maar toch verwacht niemand “diplomatie” naar de strikte betekenis van het woord.

Jef Van Hoofstat

Historisch Helsinki

De keuze voor de Finse hoofdstad als locatie voor de eerste belangrijke bilaterale ontmoeting tussen de twee presidenten is niet toevallig. Volgens Russische bronnen was Wenen de oorspronkelijke keuze, maar drong het Witte Huis aan op een andere locatie. Daarvoor worden een aantal verklaringen gezocht: misschien had het te maken met beveiliging. Of omdat de nieuwe populistische Oostenrijkse regering het westerse marsorder over Rusland weigert te volgen.

© AP

Of is het omdat Helsinki geassocieerd wordt met beroemde historische gebeurtenissen? Het was in Helsinki dat de Amerikaanse president Gerald Ford in 1975 zorgde voor détente met de Sovjet-Unie, door met Sovjet-leider Leonid Breznjev overeenstemming te bereiken over de Europese grenzen na de Tweede Wereldoorlog. Vijftien jaar later bespraken George Bush en Michail Gorbatsjov hier hun gezamenlijke positie over Irak, dat net Koeweit was binnengevallen. En in 1997 bood Bill Clinton (intussen Russisch) president Boris Jeltsin hier lidmaatschap van de G7 aan.

Wederzijds wantrouwen

Ditmaal is er echter weinig hoop op een soortgelijke diplomatieke doorbraak. De top wordt overschaduwd door compleet wederzijds wantrouwen. De economische sancties tegen Rusland, wederzijdse diplomatieke uitzettingen na de vergiftiging van een Russische ex-spion in Groot-Brittannië, de sluiting van verschillende consulaten in beide landen, en de meningsverschillen over een reeks internationale conflicten - niet in het minst de oorlog in Syrië - vormen ditmaal een groot struikelblok voor een nieuw akkoord.

Volgens Pavel Palazhchenko, die als tolk voor Gorbatsjov werkte op de Helsinki-top van 1990, was succes op eerdere topontmoetingen afhankelijk van bestaand vertrouwen. “In 1990 bestonden er al banden tussen beide landen, na de vele ontwikkelingen in Oost-Europa in de jaren daarvoor. Denk maar aan de Duitse hereniging. Dus konden we echt vooruitgang boeken. Maar vandaag staan we voor een veel moeilijker taak. Het zou al een wonder zijn als beide landen een min of meer redelijke dialoog kunnen hervatten.”

© EPA

Het telefoontje van Trump

Het initiatief voor de top werd genomen door Trump, die gelooft dat hij met een persoonlijke aanpak complexe internationale problemen kan overwinnen. Volgens verschillende bronnen deed hij het aanbod in een telefoontje met Poetin nadat die in maart een nieuwe ambtstermijn had verzekerd. Zijn raadgevers hadden hem geïnstrueerd de Russische leider niét te feliciteren - diens verkiezingsoverwinning was cijfermatig weliswaar overweldigend, maar het gevolg van ondemocratische praktijken - maar daar hield Trump zich niet aan. Bovendien gooide hij vervolgens nationaal veiligheidsadviseur Herbert McMaster en Buitenlandminister Rex Tillerson uit zijn regering, twee mannen die geassocieerd werden met een terughoudend Rusland-beleid.

Dat was niet aan de Amerikaanse president gelegen, integendeel: die deed in de aanloop naar de top meermaals toenaderingspogingen naar de Russische president. Hij loofde de “zeer slimme” Poetin. Hij zei dat hij “vrienden wil worden” met de Russische president. Hij ondermijnde de decenniaoude Amerikaanse houding tegenover de NAVO en de Europese Unie.

Poetin van zijn kant beantwoordde de complimenten aan zijn adres weliswaar met lof voor Trump, maar deelde wel een paar vijgen uit de pan uit aan het “Amerikaanse establishment”.

© AP

“Onvoorspelbaarheid van Trump baart zorgen”

Met een agenda die pas op het allerlaatste moment wordt vastgelegd, is het echter onduidelijk waar de Amerikanen en de Russen diplomatieke winst willen boeken. Bovendien vrezen veel betrokkenen in Moskou dat Trump ondanks zijn verzoenende toon niet goed begrijpt wat er allemaal op het spel staat.

“De onvoorspelbaarheid van de Amerikaanse president en zijn onvermogen om zich te concentreren baart velen hier zorgen”, aldus Alexey Sushentsov, directeur van de Valdai-club, een denktank die dicht bij het Kremlin staat. “Problemen tussen de VS en Rusland zijn diepgeworteld, om die te overwinnen is een grondige voorbereiding en oprechte toewijding nodig. En we betwijfelen of Trump daartoe bereid is.”

Zo zou het Kremlin gesuggereerd hebben om het op de top te hebben over de “nieuwe wapenwedloop” die tussen beide landen lijkt te ontstaan, maar zou Trump weinig zin hebben in discussies over een dergelijk complex onderwerp. Zeker omdat geweten is dat John Bolton, de nieuwe nationale veiligheidsadviseur, geen fan is van controleverdragen.

Ook het andere grote onderwerp dat de Russen irriteert - de sancties tegen hun economie - kan geen gespreksonderwerp zijn. Sancties worden namelijk opgelegd door het Amerikaanse Congres, en vallen dus buiten de presidentiële macht van Trump. De huidige sancties werden opgelegd na de Russische invasie van de Krim. En aangezien Trump dat Oekraïense grondgebied wettelijk niet kan erkennen als Russisch, zorgt voor bitter weinig onderhandelingsruimte. Aangezien er met Oekraïne bijgevolg een derde partij is, maakt onderhandelingen over dat onderwerp bovendien extra moeilijk.

© AP

“Poetin wil zich onmisbaar maken voor Trump”

Dan bestaat er meer hoop voor een overeenkomst over het Midden-Oosten. John Bolton zei twee weken geleden dat de aanwezigheid van Iraanse troepen in Syrië besproken zou worden op de top, en echo’s uit Rusland lijken te suggereren dat Moskou bereid is mee te helpen om de Iraniërs (een bondgenoot van Rusland) weg te halen aan de Israëlische grens (een Amerikaanse bondgenoot).

Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov ontkende dat scenario weliswaar, maar dat zal Poetin volgens veiligheidsexpert en voormalig Kremlin-adviseur Vladmir Frolov niet tegenhouden om “iets dat hij niet controleert toch als onderpand te gebruiken in onderhandelingen. Poetin kan Iran niet dwingen Syrië te verlaten, maar hij kan zichzelf wel opwerpen als onderhandelaar tussen de VS en Iran. Dat zou hem zeker een tijdlang onmisbaar maken voor Trump.”

De waarschijnlijke uitkomst: een vaag document over “buitenlandse strijders in Syrië” dat Trump zou toelaten op te geven dat hij Rusland heeft gedwongen in te grijpen bij de Iraniërs.

“Elke overeenkomst is diplomatieke triomf voor Russen”

Volgens verschillende bronnen zal de overeenkomst ook afspraken bevatten over het hervatten van de dialoog tussen beide landen, die in 2014 door president Obama werd stopgezet. Dat zou de militairen, diplomaten en andere belangrijke officials toelaten weer met elkaar te overleggen.

© AP

Maar zelfs die kleine toegeving zou een grote stap in de huidige betrekkingen betekenen. Zeker voor het Kremlin zou het hervatten van de betrekkingen een groot succes zijn, nadat ze door de annexatie van de Krim jarenlang als een diplomatieke paria werden beschouwd. “Poetin is er zeer happig op om de toenadering groot uit te spelen in de media, en het Witte Huis zo te dwingen in de toekomst toegevingen te doen. Het Kremlin beschouwt Trump namelijk als een idioot waar misbruik van gemaakt moet worden”, aldus Frolov. “Ze willen dat Trump als een bulldozer door de westerse veiligheidsinstellingen raast, en zo een machtsvacuüm creëert waar Rusland dan van kan profiteren.”

Trump heeft “lage verwachtingen”

Trump zelf probeert intussen op zijn geijkte wijze onderhandelingen te voeren: zo zei hij vandaag in een interview met de Amerikaanse televisiezender CBS dat hij met “lage verwachtingen” naar Helsinki gaat. “Ik ga naar daar met lage verwachtingen, niet met hoge verwachtingen. Wat ik verwacht? Niets slechts, en misschien wat goeds.”

CBS wou ook weten of Trump met Poetin de aantijgingen over Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 zou aansnijden. Vrijdag raakte bekend dat twaalf Russische inlichtingenofficieren aangeklaagd worden voor de hacking van computers van de Democratische Partij, en zondag zei John Bolton in een interview met ABC dat hij “moeilijk kon geloven dat Poetin niet af wist van de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen.” Het antwoord van Trump: “Wel, dat zou ik kunnen doen. Ik heb er nog niet aan gedacht, maar ik zal er zeker naar vragen.”

In een interview dat de Britse televisiezender ITV met Trump had, en pas maandag verschijnt, zei de Republikein dat hij “allicht goed zal kunnen opschieten” met zijn Russische ambtgenoot. “Iemand vroeg, zijn jullie vrienden of vijanden? Dat is te vroeg om te zeggen, maar op dit moment zou ik zeggen dat we concurrenten zijn”, zo citeerde interviewer Piers Morgan Trump in een artikel in de Britse tabloid The Daily Mail.

Aangeboden door onze partners

Hoofdpunten

Aangeboden door onze partners

MEER OVER