Operatie Schone Handen, of de tunnelvisie van een onderzoeksrechter

Weet u nog, 22 maart 2016? Hoe kwaad wij waren? Hoe eensgezind? Dat de wet moest worden gewijzigd. De in België geldende aanhoudings­termijn moest van 24 uur worden opgetrokken tot 48. Wat uiteindelijk op 13 juli 2017 gebeurde. Justitie­minister Koen Geens (CD&V) schreef in een persbericht: “We worden geconfronteerd met een steeds toenemende complexiteit van strafzaken, die meer tijd vergen om de verzamelde aanwijzingen te analyseren.”

Veel van die Syrië-strijders komen naar hier met andermans paspoort. Het is onredelijk om van een onderzoeksrechter te eisen dat die in minder dan 24 uur uitgeklaard krijgt of Samir Bouzid misschien wel Soufiane Kayal is. Of omgekeerd.

Onderzoeksrechter Karel Van Cauwenberghe, groot pleitbezorger van de verlenging tot 48 uur, toonde zich in een opinie­stuk in De Morgen beducht voor mogelijke misbruiken: “Wil onze samenleving een passend juridisch antwoord geven op de huidige gebeurtenissen, dan zal dat moeten gebeuren mits inachtneming van de basis­beginselen van onze rechts­staat. Het zou juist een overwinning betekenen voor terroristen als die rechts­staat onderuitgehaald wordt.”

Ivan Leko

Woensdag 10 oktober 2018. Bart Vertenten, Sébastien Delferière, Ivan Leko, Mogi Bayat, Dejan Veljkovic, Herman Van Holsbeeck en nog een tiental anderen worden rond 6 uur ’s ochtends van hun bed gelicht. In totaal worden 28 personen opgepakt, van wie er 22 voor de onderzoeksrechter zullen worden geleid. In het geval van Bayat worden volgens zijn advocaat deuren ingebeukt: “Er werd een wapen tegen het hoofd van mevrouw Bayat gezet. Terwijl de kinderen toekeken.”

De verdachten worden die ochtend een voor een overgebracht naar politie­cellen in Tongeren en Hasselt. Twee verdachten krijgen het privilege om de dag zelf al nog voor de Tongerse onderzoeks­rechter Joris Raskin te worden geleid: Herman Van Holsbeeck en Ivan Leko. Die laatste was in het seizoen 2016-2017 succes­coach bij Sint-Truiden. Hij tekende aan het eind daarvan voor twee jaar bij, maar ging kort daarna in op een aanbieding van Club Brugge. 
Waardoor de aanhang van Sint-Truiden zich belazerd voelde. Je kon in het moderne voetbal werkelijk níémand meer vertrouwen.

Leko’s verhoor vangt aan om 14 uur. Onderzoeks­rechter Raskin heeft vragen over drie specifieke betalingen waarin hij een witwas­operatie ziet. Op woensdag­avond zien we rond 21 uur live op tv advocaat Walter Van Steenbrugge het gebouw van de federale politie in Hasselt buiten­komen. Hij heeft Leko bijgestaan tijdens zijn verhoor, dat heeft geduurd tot 19.30 uur. Dat het allemaal zo lang duurde, kwam doordat er een betaling was die Leko in 2014 kreeg van zijn toenmalige club OH Leuven, waar de financiële man in de archieven moest gaan zoeken.

Leko zal uiteindelijk in beschuldiging worden gesteld voor witwassen, maar wordt de volgende ochtend vrijgelaten zonder voorwaarden. Onderzoeks­rechter Raskin had dat ook na afloop van het verhoor kunnen beslissen, maar hij was moe en rond 20.30 uur naar huis gegaan. Voor hem was de dag begonnen om 3.15 uur. Dus moest Leko, enkel daarom, een nacht in de cel door­brengen.

Rond 18.30 uur heeft Raskin een bezorgd telefoontje gekregen van de voorzitter van de rechtbank in Tongeren. Of de onderzoeks­rechter zich ervan bewust was dat hij nog twintig andere mensen had laten opsluiten en deze mensen misschien stilaan wensten te vernemen waar ze van werden beticht? Ja, daar was hij zich van bewust. 
Maar tegenwoordig is het 48 uur, tegenover vroeger 24 uur, toch?

Laten sudderen in de cel

“Hij heeft daar 30 uur gezeten”, zegt de naaste van een van de aangehoudenen. “Hij heeft niks te eten gekregen, niks te drinken. Hij wou z’n werk bellen, z’n partner. Mocht niet. Hij heeft geen oog dicht­gedaan. Zijn foto prijkte op alle nieuws­sites en de volgende ochtend op alle voor­pagina’s. De hele voetbal­wereld, mondiaal, sprak over hem. Hijzelf wist tot aan zijn verhoor helemaal van niks.”

Op donderdag 11 oktober roept het federaal parket om 14 uur in Brussel de media bijeen voor een uitgebreide update over Operatie Schone Handen. Achteraan in de zaal staan enkele bij de operatie betrokken speurders. Er zijn 32 uren verstreken sinds de aanhoudingen, maar niemand heeft haast.

In de uren na de persconferentie filmen tv-camera’s in Tongeren en Hasselt hoe een voor een bekende advocaten voor­rijden. Jean-Philippe Mayence, Sven Mary, Kris Luyckx, Hans Rieder. Sinds de invoering van de Salduz-wet, die een verdachte het recht geeft op een advocaat tijdens zijn verhoor, valt makkelijk te meten hoeveel tijd er is verstreken sinds de vrijheids­beroving en het moment waarop er is overgegaan tot ondervraging.

Een betrokken advocaat zegt: “De aanhoudings­termijn is in de praktijk nog altijd 24 uur. Alleen plakt men er tegenwoordig af en toe voorafgaandelijk 24 uur tegenaan. Om de verdachte te doen sudderen, zoals men dat noemt.” 
Een van de verdachten kreeg te horen: “Ge zult gij zelf wel goed genoeg geweten waarvoor dat gij hier zit.”

Vurige Kanarie

Wie is hij, de Tongerse onderzoeks­rechter Joris Raskin (49) die in de war room in Tongeren aan de knoppen zat? Die besliste dat dit de manier was waarop je mensen uit de voetbal­wereld moet pakken? 
Hij is de schoonzoon van Freddy Vreven, liberaal coryfee uit Sint-Truiden en oud-­defensie­minister. Raskin studeerde rechten aan de VUB, was gedurende een jaar of vijf advocaat, maar stapte rond z’n dertigste over naar de magistratuur. In 2011 werd hij onderzoeks­rechter. Sinds het overlijden van zijn echtgenote is hij een alleenstaande vader met een zoon, Maxime, die sinds dit seizoen in de A-kern zit van RFC Luik.

Joris Raskin is sinds z’n jeugd een vurige supporter van Sint-Truiden. Hij zetelde voor de club in de licentie­commissie van de Belgische voetbalbond (KBVB). Daar nam hij op 17 maart van dit jaar ontslag, een week na de laatste wedstrijd van de reguliere competitie. Hij bezat als KBVB-bobo het hele seizoen een zogenaamde B-kaart, waardoor hij vrije toegang had tot de vip-tribunes in elke wedstrijd in de Jupiler Pro League. 

Hier situeert zich het voornaamste juridische argument waarmee advocaat Hans Rieder namens scheidsrechter Bart Vertenten de onderzoeks­rechter gewraakt wil zien. Raskin gebruikte die B-kaart om zelf te gaan kijken naar de wedstrijden waarvan hij via een al sinds januari lopende telefoontap op makelaar Dejan Veljkovic vermoedde dat die waren gefixt om KV Mechelen te behoeden voor degradatie.

Het blootleggen van bewijzen van match­fixing was niet het initiële opzet. Operatie Schone Handen kreeg eind 2017 vorm op grond van een verslag van de cel sportfraude van de federale politie over een bank­kantoor in Genk. Dat zou makelaars Mogi Bayat en Dejan Veljkovic hebben geassisteerd bij het opzetten van zwartgeld­circuits op de opbrengsten van spelers­transfers en daarop opgestreken commissies. Tot daar lijkt onderzoeks­rechter Raskin een stevig en onderbouwd dossier te hebben. 
Vooral tot daar.

De gokchinees en consorten

Wie weleens een wedstrijd bijwoont van de Kanaries, hoort er net zo goed als elders allerlei dingen roepen bij elke twijfelachtige scheids­rechter­lijke beslissing. Het zijn “die grote mannen in Brussel” die het voetbal kapot maken, mijnheer. Het verschil met andere voetbal­stadions is dat ze in Sint-Truiden vinden dat hun vermoedens jaren geleden al zijn geobjectiveerd. Dat het gaat om feiten, harde feiten.

Het is immers hier, op Stayen, dat gok­chinees Zheyun Ye op 29 oktober 2005 een van zijn grootste slagen sloeg, net voor de politie hem oppakte. Vanuit Londen kwam tijdens de wedstrijd Sint-Truiden-La Louvière het bericht dat Mr. Bookmaker alle biedingen had opgeschort wegens verdachte gokbewegingen in Azië. Chinese gokkers wisten dat La Louvière deze wedstrijd zou winnen met twee doelpunten verschil. Het clubbestuur en de fans voelden zich bedrogen door keeper Dušan Belić, door al die makelaars rondom hun spelers. De wedstrijd eindigde op 1-3.

Op 26 april 2008 gebeurde het opnieuw. STVV moest op bezoek bij Anderlecht, in een ultieme poging zich te handhaven in eerste klasse. Voor Anderlecht stond er niet veel meer op het spel, het had de week daarvoor de titel verloren aan Standard. Adamo Coulibaly scoorde vrij vroeg de 0-1, commentatoren beschreven het spel van Anderlecht daarna als “slaapverwekkend”. Tot minuut 80. Nicolas Frutos beging schijnbaar hand­spel, maar mocht van scheidsrechter Tim Pots voort­spelen: 1-1. Twee minuten later mocht Mbark Boussoufa vanuit buitenspel 2-1 maken en in de paar minuten die nog restten, scoorde Frutos nog twee keer. Een week later raakte bekend dat in Azië in totaal 1,2 miljoen dollar (ruim 1 miljoen euro) was ingezet op winst voor Anderlecht met drie doelpunten verschil.

Luchtverkopers

Nooit is opgehelderd hoe dit is kunnen gebeuren. En sinds die dag is Stayen een no-go­zone voor figuren als Bayat, Veljkovic en nagenoeg alle andere grote Belgische voetbal­makelaars. STVV-voorzitter Roland Duchâtelet trok die logica door tot bij Standard, waar hij van 2011 tot 2015 eigenaar was, en bij alle andere clubs die hij kocht. In zijn analyse verliezen clubs bij transfers handenvol geld aan makelaars. Terwijl dat in wezen lucht­verkopers zijn. Figuren die geruchten verspreiden via journalisten, dat die en die en die topclub aast op die of die speler, clubs tegen elkaar doen opbieden en aan het eind 10 procent van de vaak fabelachtige transfersom opstrijken.

Duchâtelet probeerde zijn eigen consortium van ploegen uit te bouwen, van het Hongaarse Ujpest en Standard tot het Engelse Charlton Athletic. Hij kon zo spelers van de ene club naar de andere verschuiven, zonder dat er één makelaar aan te pas kwam. Een succes werd het niet, alle Duchâtelet-ploegen kwamen er verzwakt uit. Omdat in het profvoetbal nu eenmaal Russische miljardairs, Qatarese prinsen en figuren als voormalig Fifa-baas Sepp Blatter de macht hebben. Met duizelingwekkende transfer­bedragen en nationale wetgevingen die op geen enkele manier vat kunnen krijgen op het internationale voetbal.

Het Truiense perspectief is integer en zit vol goede bedoelingen. De vraag is of dat ook geldt voor het hiermee gepaard gaande vijand­beeld. Dat in het voetbal, behalve in Sint-Truiden, iedereen en werkelijk iedereen corrupt is. Dat je al die mensen maar eens voor 30 uur in de cel moet gooien en de bekentenissen vanzelf wel zullen komen.

Quotering manipuleren

Donderdag 11 oktober. Na 30 uur wachten wordt ook scheidsrechter Bart Vertenten voor onderzoeks­rechter Raskin geleid. Die confronteert hem met een fragment uit een afgeluisterd telefoon­gesprek waarin makelaar Veljkovic zegt dat hij ervoor kan zorgen dat journalisten van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad hem op maandag een hogere quotering kunnen geven.

De situatie is op 3 maart 2018 als volgt. Met nog twee wedstrijden te spelen staan KAS Eupen en KV Mechelen allebei laatste met 24 punten. Bij een gelijke punten­stand telt het doelpunten­saldo en daar staat Eupen eentje voor op Mechelen. Tijdens de voorlaatste wedstrijd is het van belang dat Eupen op bezoek bij Antwerp FC zoveel mogelijk doelpunten slikt. Vertenten is de scheidsrechter, en Antwerp zal winnen met 2-0.

Tijdens zijn verhoor zegt Vertenten tegen Raskin dat die niks van voetbal kent. Waarom zou hij zich op een zucht van een internationale carrière als topscheidsrechter laten omkopen door – met alle respect – KV Mechelen? Voor wat dan? In zijn wereld telt maar één ding en dat is de score van professionals op het officiële wedstrijdblad. Daar kreeg hij voor deze wedstrijd een 7,9. Minder dan hij kreeg van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad.

Bij het verhoor begint Raskin te roepen dat hij zelf in het stadion zat, dat het “zuiver géén penalty was” en dat hij “de uitslag van de match op voorhand al kende”.

Voetbaldiscussie

Tv-beelden geven Raskin achteraf gelijk. Het was geen penalty. De fout van Eupen-verdediger Valiente op Antwerp-speler Buta gebeurde buiten het strafschopgebied. Raskin zegt dat hij het kon zien doordat hij na de wedstrijd in de hoedanigheid van voetbal­bestuurder de rushes van de verschillende camera’s langs de rand van het terrein was gaan bekijken.

In dat geval, werpt Vertenten op, moet de onderzoeks­rechter ook hebben gezien waarom hij de strafschop floot. De grens­rechter begon met z’n vlag te wapperen en rende naar de corner­vlag, een internationaal geldende code voor strafschop. Vertenten en Hans Rieder stelden voor om samen de rushes te herbekijken.

Helaas. De beelden zijn gewist. De beelden die de onderzoeks­rechter opvroeg met zijn petje van KBVB-bobo liet hij na om die met zijn andere petje in beslag te nemen als belastend bewijs­materiaal. Nogmaals helaas: de rushes worden niet langer dan een week bewaard. Daarna worden ze bij het productie­huis overschreven op de harde schijf.

De zoektermen ‘Antwerp’, ‘Eupen’ en ‘2-0’ brengen je op YouTube naar de Bosuil, 3 maart 2018, minuut 28. Een Antwerp-fan wil niks missen van het strafschop­doelpunt en is met z’n telefoon beginnen filmen. Maar het duurt, en het duurt. Bijna anderhalve minuut lang zie je twee oranje mannetjes ingesloten door een kluwen van boze witte mannetjes. Eupen-spelers, ter hoogte van de corner­vlag. Vertenten, dat kun je zien, is aan het twijfelen gebracht door al dit protest en gaat overleggen met z’n assistent. En die heeft ’m uiteindelijk na meer dan een minuut overtuigd. Niet Dejan Veljkovic.

Keuken besteld

Als we dit goed hebben gezien, heeft Operatie Schone Handen in het aller­extreemste geval één gefixte wedstrijd geopenbaard. KV Mechelen-Waasland-Beveren, een week later. Waarbij Veljkovic enkele dagen vooraf financieel directeur Thierry Steemans belde: “De keuken is besteld.”

Voor Raskin is het glas­helder. Criminele code­taal, zoals Johan Museeuw en zijn wespen, destijds. Intussen blijkt dat Veljkovic wel degelijk een keuken heeft besteld bij voorzitter Dirk Huyck van Waasland-Beveren. Die verkoopt namelijk keukens. En die bevestigt in zijn verhoor dat Veljkovic hem 200.000 euro bood voor een makkelijke Mechelse zege. Wat volgens Huyck nog iets anders is dan het bod aanvaarden.

Volgende week oordeelt het Antwerpse hof van beroep over het al of niet wraken van de onderzoeksrechter.