Winkeldief Ross uit Friends was de meme waiting to happen
Kelli van der Waals werpt in deze rubriek een blik op onlinecultuur.
Ross uit Friends was dus onlangs in de Engelse kuststad Blackpool en had daar uit een restaurant iemands jasje, een portemonnee en een mobiele telefoon gejat. De politie van Blackpool liet het er niet bij zitten en publiceerde op Facebook beveiligingsbeelden van de man, waarop hij, een doorgezakte kartonnen biertray in zijn armen, met precies zo’n sullige blik naar de camera kijkt als we kennen van het sitcompersonage. En het was niet alleen die blik, maar ook gezichtsvorm, neus en vooral het kapsel: zwart, hoog, veel. Helemaal Ross anno seizoen 5.
Dachten we echt dat het Ross, of acteur David Schwimmer, was? Tuurlijk niet. Maar het publiek ging graag met de gelijkenis aan de haal, want dit was een meme waiting to happen. Immers, we hebben het hier over Friends, een van de best bekeken televisieprogramma’s ooit. De eindeloze verwijzingen naar Friends-citaten (voornamelijk op de Facebook-pagina van de politie van Blackpool) waren een beetje flauw, maar wel aan een heel grote groep besteed. ‘Het was niet Ross, maar Russ’, (de beroemde dubbelganger van Ross in de serie) zeiden de reacties, en dat hij ‘stuck in second gear’ zat, een zinsnede uit de beroemde titelsong. De politie kon het zelf ook niet laten en reageerde ‘We’re so sorry it has to be this way’, wederom verwijzend naar de titelsong.
En dan was er nog het bewakingsfilmpje waarin de verdachte lullig doch dubieus door de winkel hupst met die biertray, Tainted Love van Soft Cell op de achtergrond. De man in dat filmpje was juist wél Schwimmer, die zich tot lookalike van zijn lookalike had gemaakt – een kopie van een kopie – om te ‘bewijzen’ dat hij in New York was en niet in Engeland.
Zo op schrift is het misschien wat moeilijk te volgen, maar in de beeldcultuur van internet is het volksgebruik dat de ene referentie de andere opslokt. Soms even opletten geblazen, maar het blijft altijd duidelijk wat echt is en wat de grap. En eerlijk gezegd maakt het ook weinig uit wat echt is en wat niet, want het gaat om de betekenis en niet om het waarheidsgehalte. Die betekenis vist het publiek er zo uit, omdat Friends deel uitmaakt van zijn collectieve cultuur. Wie ’m doorheeft, maakt deel uit van een heel grote incrowd.
Opvallend eigenlijk hoe makkelijk het begrijpen van die codes de meesten van ons afgaat, terwijl er momenteel zulke zorgen zijn over de opkomst van deepfakes: door een computer gegenereerde beelden van een persoon die dingen zegt en doet die hij nooit gezegd of gedaan heeft. De angst is dat mensen eerst niet doorzien dat het neppe nep is, en uiteindelijk alle beelden als bedrog gaan beschouwen.
In het geval van de stelende Ross leidde de schijnbare verwarring juist tot succes. Terwijl sommige bezorgde burgers de grappenmakers tot de orde probeerden te roepen – dit was een serieuze misdaad, hallo – gingen de echte en neppe beelden van de dief snel viraal en was de jattende Blackpooler binnen twee weken gevonden. Afgelopen dinsdag werd hij gearresteerd, met een speciaal bedankje aan @DavidSchwimmer.