Het vinnige debat over de nieuwe Europese begrotingsregels draaide rond één centrale vraag. Zullen ze leiden tot nieuwe besparingen of bieden ze de lidstaten integendeel nog altijd voldoende flexibiliteit om te investeren in bijvoorbeeld de klimaattransitie en defensie? De meningen waren sterk verdeeld, onder meer omdat het een ideologische kwestie is en omdat het “een controversiële zaak tussen de lidstaten is”, zoals Europarlementslid Hilde Vautmans (Open VLD) opmerkte.

De twee bekende drempels van het oude stabiliteitspact blijven overeind: 60 procent voor de overheidsschuld en 3 procent voor het jaarlijkse begrotings­tekort. Lidstaten die een van die twee grenzen overschrijden, zullen voortaan in overleg met de Commissie een vierjarenplan moeten vastleggen met de toegelaten overheidsuitgaven en de geplande investeringen en hervormingen. Landen die op dat vlak hun best doen, kunnen op drie jaar extra rekenen. Maar aan het einde van die vier of zeven jaar moet het tekort onder de 3 procent liggen en moet de schuldgraad “duidelijk” richting 60 procent evolueren.

Gruyèrekaas

Op aandringen van Duitsland is bovendien afgesproken dat landen met een schuldgraad boven 90 procent, zoals België, hun schuld over die vier of zeven jaar met gemiddeld 1 procentpunt per jaar moeten afbouwen. Wie de regels aan zijn laars lapt, riskeert nog altijd op het strafbankje te belanden.

Daar staat tegenover dat landen die de doelstellingen niet halen, kunnen argumenteren dat dit het gevolg is van investeringen inzake klimaat, digitalisering, defensie of energie. Daarom omschreef Johan Van Overtveldt (N-VA) de nieuwe regels eerder al als “een heerlijke Gruyèrekaas”.

Voor radicaal-links en de Groenen is het duidelijk. “De nieuwe regels zullen leiden tot bezuinigingen tot in de eeuwigheid”, aldus de Française Manon Aubry. “Het nieuwe besparingsbeleid is een ramp voor groene en sociale investeringen”, reageerde Sara Matthieu (Groen). “Terwijl de VS, China en Japan massaal investeren in groen industrieel beleid, dreigt Europa zichzelf vast te rijden. Zo verliezen we twee keer.”

Vooral sommige sociaaldemocraten zaten gewrongen. Hun Italiaanse collega in de Europese Commissie, Paolo Gentiloni, was de auteur van het oorspronkelijke voorstel. Ze leverden ook de onderhandelaars namens het Europees Parlement. “Dit is niet de hervorming waarvan ik droomde”, erkende de Portugese Margarida Marques. “Maar we hebben investeringen in klimaat, defensie en de sociale sector veiliggesteld.” Ze wees erop dat de nationale cofinanciering van Europese projecten, goed voor 1 procent van het Europees bbp, buiten de berekening van de uitgaven wordt gehouden.

Maar onder anderen Kathleen Van Brempt (Vooruit) stemde tegen de lijn van haar fractie: “Deze regels plaatsen verschillende landen, waaronder België, voor een enorme opdracht. Ons land zou in de komende 4 tot 7 jaar zo’n 27 miljard euro moeten wegsaneren.” Toekomstgerichte investeringen komen volgens haar in gevaar, net als het concurrentievermogen van Europese bedrijven: “De nieuwe regels betekenen dat Europa te midden van een race met concurrerende handelsblokken bruusk de handrem moet optrekken.” Ook Vlaams Belang stemde tegen.

Stok achter de deur

De drie Europarlementsleden van N-VA stemden voor. “De nieuwe regels bieden voldoende flexibiliteit zodat investeringen in infrastructuur en defensie kunnen doorgaan”, zei Van Overtveldt (N-VA), die in het debat wees op het belang van gezonde overheidsfinanciën. Hij vreest alleen dat de toepassing weer te wensen zal overlaten: “De nieuwe regels leggen ook discipline op, maar dan moet de Commissie bereid zijn de stok achter de deur boven te halen als dat nodig is. Ik vrees dat dit onvoldoende zal gebeuren.”

Ook CD&V en Open VLD steunden het akkoord: “Het biedt een goed evenwicht tussen de noodzaak om de schuld effectief terug te dringen en voldoende flexibiliteit voor het bevorderen van de strategische investeringen die de EU nodig heeft”, aldus Vautmans. “Maar ik ben mij er ook van bewust dat België dit zal voelen”, voegde ze eraan toe. “Dat betekent dat we een inspanning van 5 miljard per jaar zullen moeten leveren. We kunnen dat. Dat is de exact de inspanning die we in 2024 hebben gedaan.”

Lees ook

 België rondt onderhandelingen over nieuwe begrotingsregels af