Premier van pacifistisch Japan wil sterker leger om Noord-Korea te kunnen weerstaan

Op 22 oktober moeten de Japanners naar de stembus. "We zullen ons nooit laten bedreigen door Noord-Korea en ik beloof dat het mijn prioriteit zal zijn om Japanners en hun bezittingen te beschermen. Die belofte zullen wij nooit verloochenen. De komende verkiezingen kunnen ons daarbij helpen", aldus Abe tijdens een live uitgezonden persconferentie, waarin hij met het oog op de Noord-Koreaanse dreiging vroeg om een vers mandaat.

Abe, sinds 2012 premier namens de conservatieve Liberaal Democratische Partij, deelde alvast allerlei verkiezingscadeautjes uit. Zo beloofde hij gratis kinderopvang voor kinderen tussen 3 en 5 jaar, hogere lonen en meer handen aan het bed. De maatregelen worden betaald met een verhoging van de btw in 2019, van 8 naar 10 procent. De meeste tijd besteedde Abe evenwel aan Noord-Korea. Hij beloofde de druk op het regime van Kim Jong-un op te voeren. "Dat is de enige manier om hen te stoppen", zei Abe. "Juist nu is sterk leiderschap nodig."

Nog maar drie maanden geleden zat Abe politiek gezien in zwaar weer: door twee corruptieschandalen waren zijn waarderingscijfers gekelderd naar een schamele 20 procent. Dankzij Kim Jong-un zijn die zorgen voorlopig voorbij. De afgelopen weken schoot Noord-Korea twee keer een ballistische raket over Japans grondgebied en testte het een kernbom zeventien keer zo krachtig als degene die destijds boven Hiroshima werd losgelaten. Ineens is Abe voor veel Japanners weer de sterke premier die het land nodig heeft.

Oude wens

Tijdens zijn persconferentie repte de premier er met geen woord over, maar veel analisten menen dat Abe zijn hernieuwde mandaat wil aangrijpen om een oude wens in vervulling te laten gaan: het wijzigen van de pacifistische grondwet. "Kim Jong-un heeft Abe de wind in de zeilen gegeven", zegt Jeffrey Kingston, directeur Azië-studies aan de Tokio-dependance van de Amerikaanse Temple universiteit. "Abes argumenten om de grondwet te wijzigen zullen een voorheen sceptisch publiek misschien nu wel overtuigen."

In mei kondigde Abe aan dat hij de zeventig jaar oude grondwet wil aanpassen om het Japanse leger formele erkenning te geven. Na de nederlaag in de Tweede Wereldoorlog kreeg Japan in 1947 een nieuwe, pacifistische grondwet met het fameuze artikel 9, waarin afstand werd gedaan van het recht oorlog te voeren. De Japanners beloofden zelfs 'nooit meer land-, zee- en luchtstrijdkrachten in stand houden'. Die belofte hield vanwege de Koreaanse oorlog (1950-'53) niet lang stand. 

Sindsdien heeft Japan een relatief klein staand leger (225.000 man), de 'zelfverdedigingstroepen'. Het bestaan van dit leger is in theorie strijdig met de grondwet. Zorgwekkend volgens Abe, omdat het met de groeiende dreiging uit Noord-Korea niet mogelijk zou moeten zijn twijfel te hebben over de wettelijke status van het leger.

Artikel 9

Voor buitenstaanders lijkt dit misschien een futiele wijziging, maar in Japan ligt het erg gevoelig. Voor zowel voor- als tegenstanders heeft artikel 9 "grote symbolische waarde als een manifestatie van pacifisme en de antimilitaire cultuur sinds 1945", aldus Kingston. Maar voor veel Conservatieven is de clausule een doorn in het oog. "Abe en zijn supporters zijn vastbesloten deze naoorlogse orde te wijzigen."

Hoewel Japan wordt gesteund door de Verenigde Staten, die 54.000 militairen in het land hebben gelegerd, werkt Abe al jaren aan een sterke positie van het leger. In 2015 loodste hij ondanks straatprotesten een wet door het parlement waarmee Japan bondgenoten militair mag bijstaan met een beroep op 'collectieve zelfverdediging' - een handige interpretatie van de grondwet. Ook verhoogde hij het defensiebudget naar een recordbedrag van 35 miljard euro.

Het aanpassen van de grondwet is lastiger. Abe moet een grote verkiezingsoverwinning behalen; voor een grondwetswijziging is een tweederde meerderheid nodig. En dan nog blijft het onzeker; de wijziging gaat pas in als de Japanners middels een nationaal referendum hebben ingestemd.