Brazilië worstelt met nepnieuws via WhatsApp tijdens de verkiezingen
São Paulo
Wie in Brazilië een politieke campagne wil voeren, kan niet om WhatsApp heen. Voor zo’n 120 miljoen Brazilianen is de app niet slechts een veredelde sms-dienst, zoals WhatsApp in Nederland gebruikt wordt, maar een volwaardig sociaal netwerk. Vaak zijn ze lid van talloze groepen, waarin echter steeds vaker nepnieuws wordt uitgewisseld.
Zondag gaan de Brazilianen naar de stembus voor de tweede ronde van de verkiezingen. Die gaat tussen Fernando Haddad, kandidaat van de linkse Arbeiderspartij van de inmiddels veroordeelde oud-president Lula, en de zeer rechtse populist Jair Bolsonaro. De strijd tussen hun aanhangers is hevig, en in die strijd is het nepnieuws een machtig wapen geworden.
Want waarom zou een fan van de wereldberoemde zangeres Ivete Sangalo – veertien miljoen verkochte platen – op Haddad stemmen, als zij Bolsonaro van harte steunt? Op WhatsApp gaat een foto rond, waarop ze trots een T-shirt met zijn naam omhoog houdt. De grap is: in andere WhatsApp-groepen staat er ‘Laat Lula vrij’, een slogan van de Arbeiderspartij, op het shirt. In werkelijkheid was het een logo van een ziekenhuis.
ministers
Naast bewerkte foto’s van beroemdheden circuleren er ook serieuzere nepberichten, zoals ‘nieuws’ over allerlei mensen die straks minister in het nieuwe kabinet zouden worden. De universiteiten van São Paulo en Minas Gerais bestudeerden vijftig beelden die tussen augustus en oktober rondgingen op WhatsApp. Slechts vier afbeeldingen waren echt.
Het probleem is zo groot, dat de Procureur-Generaal van de Republiek een politieonderzoek naar het nepnieuws heeft laten instellen. Daarnaast doet de Braziliaanse justitie onderzoek naar bedrijven die honderden miljoenen ongevraagde campagneberichten verstuurden via WhatsApp. De krant Folha de São Paulo onthulde dat die bedrijven illegaal campagne voeren voor Jair Bolsonaro, en tegen de Arbeiderspartij. Daarvoor gebruikten zij telefoonnummers die het campagneteam had verzameld, maar ook lijsten die ze via medewerkers van telefoonbedrijven kregen.
Of het justitieel onderzoek een bedreiging vormt voor de kansen van Bolsonaro, is nog niet te zeggen. Een onderzoek zou op papier binnen enkele weken afgerond moeten zijn, maar kan in de praktijk jaren duren. In de tussentijd heeft WhatsApp – eigendom van Facebook – honderdduizenden gebruikers die nepnieuws verspreiden, afgesloten. Opvallend genoeg is ook een zoon van Jair Bolsonaro geblokkeerd. Zijn campagneteam doet de onthullingen van de krant af als ‘nepnieuws’. <
